Page Text
________________
ઊંચાઈ નહીં. મંદિરની પછીતે વિશાળ ચોગાન ને ચોતરા જેવો ઓટલો છે.
એમ હતું કે આ મૂળ મંદિર છે તીર્થનું. આથી વિશેષ કશું જોવાનું બાકી નથી. બહાર નીકળીને ઉપાશ્રયે પહોંચી આરામ કર્યો. બપોરે મહાવીર સ્વામી, શાંતિનાથ અને પાર્શ્વનાથનાં જિનમંદિરે દર્શન કર્યા. જબરદસ્ત સ્તબ્ધતા અનુભવી. પથ્થરોને જીવતા જાગતા આદમી જેવી ચેતના આપતું શિલ્પકર્મ જોવામાં સાંજ નજીક આવી ગઈ.
ખરું આરાસણ આ છે. કુંભારિયાજીનો અસલ અનુભવ આ મંદિરોનાં શિલ્પમાં મળે છે.
મહાવીર સ્વામીનું દેરાસર પહેલું આવે છે. આને વીરનાથ ચૈત્ય પણ કહે છે. પ્રવેશદ્વારની ઉપર નાનો સરખો મંડપ છે, તે મુખમંડપ. મુખદ્વારની ઉપર છે ને, માટે. આપણે દાદરા ચડીને મંદિરમાં આવીએ તો મુખમંડપ ગૅલૅરી જેવો અલગ તરી આવતો દેખાય. આગળ રંગમંડપ છે. અદ્ભુત ગુંબજ. પથ્થરોને ગુંબજમાં કોતરકામપૂર્વક ગોઠવીએ છીએ તેવી સભાનતા હતી. સાંધો દેખાય નહીં, સુંદરતા નિત્યનવીન લાગે અને ઊંચાઈને લીધે અખંડ દેશ્ય નજરમાં સમાય. વચ્ચેથી નીચે ઝૂકી રહેલું ઝુમ્મર, તેની ફરતે ત્રણ મહાવર્તુળો નીચેથી ઉપર આવી રહ્યા છે. તેમાં મોતીને જનમ દેનારી છીપનાં અગણિત પ્રતિરૂપોના થર છે. મંડોવરમાં અશ્વથર, ગજથર હોય છે તેમ આ વિતાન-છતમાં છીપ-થર. આંખો ભૂલી પડે તેવી છીપકલા છે. આબુમાં આવી કલાયોજના નહીં જ હોય. આ આકૃતિને કાગળમાં ચીતરવી અસંભવિત છે. આ છીપછત્રની નીચેથી હટવું ખૂબ અઘરું છે. પ્રભુવીરના ગૂઢમંડપ તરફ જવા માટે છ ચોકીનો ઓટલો ચડતાપગથિયાની ઉપરની છત જોઈ. કલ્પના બહેર મારી ગઈ. સમચોરસ પાળ ધરાવતા કુંડમાં પાંચ કમળ ખીલ્યાં હોય તેવા ઉઠાવદાર પાંચ ગજરા છે. સૌથી છેવાડે, પાંદડી ફેલાવતાં કમળો. પ્રભુવીરનાં ધામના દરવાજે ઊભા રહી ઉપર જોયું, નકશીદાર ઊંડાણ. ઉપર તરફ ઊઠતા શ્રીવત્સને આપણે જોયું છે. અહીં આપણે એ શ્રીવત્સની નીચે હોઈએ તેવું લાગે. ગંભીર નાભિવિવર. કમાલેદાદ છત. પ્રભુ સમક્ષ ઊભા ઊભા વિચાર્યું : આ અપ્રતિમ શિલ્પવૈભવમાં પ્રભુ તો નિર્લેપ છે. જે પ્રતિભાવ આપવાની વિકરાળ આદતને હંમેશ માટે છોડી દે છે તે આવા આદર સત્કાર પામે છે. જીવનમાં સુખ મળે તે માટે માનસિક સ્તરે એક જ
સુધારો લાવવાની જરૂર છે : પ્રતિક્રિયા આપવાની નહીં, બસ. શરૂ શરૂમાં અઘરું લાગશે. પછી તો વાસંતી હવા આવી મળશે. મંદિર અને ભમતીની દેરીઓ વચ્ચે ખુલ્લા આકાશનો પડછાયો નથી પડતો. સળંગ છત છે. અને આ છતમાં અપરંપાર વિવિધા છે. લાંબા આરસપટ્ટો પર અલગ અલગ આકૃતિખંડો છે. નૃત્ય સભા, પ્રવચનસભા, ગારોહણ, અશ્વક્રીડા વગેરે. આ વિશેષતા આબુમંદિરોમાં નથી. મહાવીર જિનાલયથી અગ્નિખૂણે બહાર તરફ આરસનું સમભુત તોરણ છે.
શ્રી શાંતિનાથ જિનાલયમાં રંગમંડપના ગુંબજમાં ઝૂલતા હારની કલગી જેવું લંબનક છે. છટાદાર ફુવારાની સેર જેવો દેખાવ બને છે. રંગમંડપની છતની સમાંતરે બીજી એક છતમાં ગંગાવર્ત જેવી ફીણના પંજભરી કોણી છે. આને કલ્પવલી કહે છે. રંગમંડપના છ સ્તંભો નાજુક, નમૂનેદાર છે. અહીં પણ ભમતી અને મૂળમંદિરને જોડતી છતોમાં આકર્ષક કોરણી છે.
પાછળ છેલ્લે શ્રી પાર્શ્વનાથ જિનાલય આવે છે. તેના રંગમંડપના ગુંબજની વાત શી કરવી ? વચ્ચોવચ્ચ કમળની ફેલાયેલી પાંખડીઓ ને તેની નીચે તેવું જ કમલપત્રમંડળ. વિરાટ ફેલાવામાં આરસશિલ્પની શતમુખી ધારા. આ જિનાલયની ભમતીમાં એકાદ બે દેરીની બારસાખ અનવઘકોમલાંગી છે. આ કાગળ, આ પૈન અને આ અક્ષરો ઝાંખા થઈને ભૂંસાઈ જશે, ફેંકાઈ જશે. પરંતુ કુંભારિયાજીનાં જિનાલયોની મદમસ્ત કોતરણી મહાકાળને અટકાવી રાખશે.
પ્રભુભક્તિ કરવા માટે તીર્થોની યાત્રાએ જવું, તેમ આપણે શ્રદ્ધાથી માનીએ છીએ. પ્રશાંત અને પ્રસન્ન વાતાવરણમાં પ્રભુભક્તિ કરીને તીર્થની યાત્રાને અનુભવવી તેવું આપણે વિચાર્યું નથી હોતું. અમે તો કુંભારિયાજી રહ્યા તેમાં નિરાંતભર્યો આનંદ અને આનંદભરી નિરાંત મળી. આ તીર્થમાં એક રાત રોકાઈને, વહેલી સવારે પાંચેય દેરાસરોને જુહારવા જોઈએ. પૂજા કરવાનો સમય ભીડની ખલેલ પામતો નથી. અહીં એકંદરે ઓછા યાત્રાળુ આવે છે. આવનારા તમામ જોવા માટે આવે છે. આગળનાં મુકામે પહોંચવાની ઉતાવળમાં આરાસણની અંતરંગ સ્પર્શના ચુકી જાય છે એ લોકો. શ્રીનમનાથ ચૈત્ય, શ્રી વીરનાથ ચૈત્ય, શ્રી શાંતિનાથ ચૈત્ય, શ્રી પાર્શ્વનાથ ચૈત્ય અને શ્રી સંભવનાથ
| SR No. | 009104 |
| Book Title | Sadhu to Chalta Bhala 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamrativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 1 MB |