Agam 05 Bhagvati Sutra Satik Gujarati Anuvad

SR No.: 009038
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Publication Year: 2009
Total Pages: 621
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, Agam 05, & agam_bhagwati
File Size: 11 MB

Page 471

૧૮|-||૩૪૩
૧૮૧ વૈમાનિક પર્યન્ત બાકી બધાંને ત્રણ પ્રકારે ઉપધિ છે. એકેન્દ્રિયોને બે ભેદ ઉપધિ છે તે આ - કમપધિ અને શરીરોપધિ.
ભગવાન ! ઉપધિ કેટલા ભેદ છે ? ત્રણ ભેદ - સચિત્ત, અચિત, મિw. એ પ્રમાણે નૈરયિકની પણ છે, એ રીતે વૈમાનિક સુધી બધું કહેવું.
ભગવન! પરિગ્રહ કેટલા ભેટે છે ? ગૌતમ! ત્રણ ભેદ. * કર્મ પરિગ્રહ, શરીર પરિગ્રહ, બાહ્ય માંડ માણોપકરણ પરિગ્રહ. • • ભગવન્! નૈરયિકોને ? ઉપધિની માફક પરિગ્રહના પણ બે દંડકો કહેતા.
ભગવન / પ્રણિધાન કેટલાં ભેદે છે ? ગૌતમ ! ત્રણ ભેદ - મનપણિધાન, વચનાપણિધાન, કાયણિધાન. • • ભગવન્! મૈરયિકોને કેટલા ભેદે પ્રણિધાન છે ? પૂર્વવત યાવત નિતકુમાર. પૃeતીકાયિકની પૃચ્છા. ગૌતમ ! એક જ કાય પ્રણિધાન. એ પ્રમાણે વનસ્પતિકાયિક સુધી છે. બેઈન્દ્રિયોની પૃચ્છા. ગૌતમ ! બે પ્રણિધાન-વચન પ્રણિધાન, કાયણિધાન. એ પ્રમાણે ચતુરિન્દ્રિય સુધી કહેવું. બાકીના વૈમાનિક સુધીનાને ત્રણ પ્રણિધાન છે.
ભગવાન ! દુપ્પણિધાન કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમાં ત્રણ ભેદ - મન:દુપ્પણિધાનાદિ, પ્રણિધાનમાં કહ્યા મુજબ દંડક અહીં પણ કહેવા.
ભગવન્! સુપ્રણિધાન કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! ત્રણ ભેટે છે - મનઃસુપ્રણિધાન, વચનસુપાિધાન, કાયસુપરણિધાન. ભગવદ્ ! મનુષ્યને કેટલાં સુપરણિધાન છે? પૂર્વવતું. વૈમાનિક સુધી આમ કહેવું.
ભગવાન ! તે એમ જ છે, એમ જ છે યાવતું વિચારે છે ત્યારપછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સાવત્ બાહ્ય જનપદમાં વિચરે છે.
• વિવેચન-૭૪૩ -
ઉપધિ - જેનાથી આત્મા શુભાશુભગતિમાં સ્થિર કરાય છે. વાહન પર બાહ્ય-કર્મ, શરીર સિવાયના. જે ભાંડ-માન-ઉપકરણ તે રૂ૫ ઉપધિ, છે. તેમાં ભાંડમાત્ર વાસણરૂપ છે. ઉપકરણ-qઆદિ એકેન્દ્રિયોને ભાંડ-મધ્ય ન હોય. તેમના સિવાયના જીવાતે વિવિધ ઉપાધિ છે.
am - શરીરાદિ સચિત દ્રવ્યો, એ પ્રમાણે નૈરયિકોને પણ એમ કહીને આમ સૂચવે છે – ભગવત્ ! નૈયિકોને કેટલી ઉપધિ છે ? ગૌતમ! ત્રણ ભેદે – સચિત, અયિત, મિશ્ર. નારકોની સચિત્ત ઉપધિ, તે શરીર. અચિત્ત તે ઉત્પત્તિ સ્થાન, મિશ્ર-ઉપવાસાદિ પુદગલ યુકત શરીર જ, તેનાં સચેતન-મોતનાવથી મિશ્રરૂપે છે.
પરિગ્રહણ કરાય તે પરિગ્રહ. ઉપાધિ અને પરિગ્રહમાં શો ભેદ ? જે ઉપકારક છે તે ઉપધિ, મમત્વબુદ્ધિથી ગ્રહણ કરાય તે પરિગ્રહ.
પણિહાણ-મન વગેરેનું પ્રકથિી નિશ્ચિત વિષયમાં આલંબન. કેવલી ભાષિત અર્થમાં વિપતિપધમાન અહંવાદીનો નિરાસ કરતું ચરિત્ર -
• સૂત્ર-૭૪૪ થી ૩૪૮ :[૪૪] તે કાળે, તે સમયે રાજગૃહનગર, ગુણશીલ ચૈત્ય, યાવત્
૧૮૨
ભગવતી-અંગસૂત્ર સટીકઅનુવાદ/૪ પૃથ્વીશિલાપક હતો. તે ગુણશીલ ચૈત્યથી કંઈક સમીપ ઘણાં અન્યતીર્થિકો રહેતા હતા. તે આ પ્રમાણે છે – કાલોદાયી, રૌલોંદાયી આદિ શતક-૭માં અન્યતીર્થિકોદ્દેશકમાં કહ્યા મુજબ ચાવત તે કેમ માનવું ?
ત્યાં રાજગૃહ નગરમાં મધુક નામે શ્રાવક વસતો હતો. તે આ યાવત્ અપરિભૂત હતો. જીવાજીવનો જ્ઞાતા થઈ વિચરતો હતો.
ત્યારે શ્રમણ ભગવંત મહાવીર અન્યદા કોઈ દિવસે પૂવનિપૂર્વ ચાલતા, યાવતુ પધાર્યા, પર્ષદા નીકળી ચાવતુ પર્યાપાસના કરે છે.
ત્યારે મક શ્રાવકે આ વૃત્તાંત જાણચો. તે હર્ષિત, સંતુષ્ટ યાવતુ આનંદિત હદય થયો. સ્નાન કર્યું યાવતું શરીર અલંકારી, પોતાના ઘેરથી નીકળ્યો, નીકળીને પગે ચાલતા રાજગૃહનગરે યાવતું પ્રસ્થાન કર્યું. ચાલતા ચાલતા તે અન્યતીર્થિકોની નીકથી પસાર થયો.
તે અન્યતીર્થિકોએ મદ્રક શ્રાવકને નીકટથી પસાર થતો જોયો. જોઇને એકબીજાને બોલાવી, આ પ્રમાણે કહ્યું - હે દેવાનુપિયો ! આપણે આ વાત અવિદિત છે, આ મક્ક શ્રાવક આપણી નિકટથી જઈ રહ્યો છે, તો હું દેવાનુપિયો ! એ શ્રેયકર છે કે આપણે મહૂક શ્રાવકનો આ પદાર્થ પૂછીએ. એમ કરીને એકબીજ સમીપે, વાતને સ્વીકારી, સ્વીકારીને મક જાવક પાસે આવ્યા. આવીને મધુક શ્રાવકને આમ કહ્યું -
| હે મદ્રકા તમારા ધમચિાર્ય, ધર્મોપદેશક, શ્રમણ, જ્ઞાતપુત્ર પાંચ અસ્તિકાય પરૂપે છે. જેમ શતક-૭માં અન્યતીર્થિક ઉદ્દેશામાં કહ્યું તેમ ચાવતુ હે મદ્રકા આમ કઈ રીતે છે?
ત્યારે તે મક્ક શ્રાવકે તે અન્યતીર્થિકોને આમ કહ્યું - જ્યારે (અસ્તિકાય) કાર્ય કરે છે, તે આપણે જાણીએ - જોઈએ છીએ, જે કાર્ય કરતા નથી તો આપણે જાણતા-ક્યા નથી. ત્યારે અન્યતીર્થિકોએ આમ પૂછયું - હે મહુક ! તે કેવો શ્રાવક છે કે તું આ અનિ જાણતો-જોતો નથી ?
ત્યારે મધુક શ્રાવકે તે અન્યતીર્થિકોને આમ કહ્યું - હે આયુષ્યમાનો ! વાયુ વાય છે? - હા, વાય છે. તે આયુષ્યમાનો ! તમે વહેતી હવાનું રૂપ જુઓ છો ? : ના, તે અર્થ સમર્થ નથી. હે આયુષ્યમાનો ! ઘiણ સહગત પગલો છે ? હા, છે. તમે ઘiણ સહગત પુદ્ગલના રૂપને જોયું છે ? ના, તે અર્થ સમર્થ નથી. • હે આયુષમાનો ! અરણિ સહગત અનિકાય છે ? હા છે. તમે અરણિસહગત અનિકાયના રૂપને જુઓ છો ? ના, તે અર્થ સમર્થ નથી. આયુષમાનો ! સમુદ્રને પાર જઈને રૂપો છે ? - હા, છે. તમે સમુદ્ર પારસ્મત રોને જુઓ છો ? : ના, તે અર્થ સમર્થ નથી, છે આયુષમાનો ! દેવલોકગત રૂપો છે ? - હા, છે. તમે દેવલોકગત રૂપોને જુઓ છો ? ના, તેમ નથી.
હે આયુષમાનો ! પ્રમાણે હું તમે, કે બીજા કોઈ છાસ્થ જે કંઈ ન જાણીએ, ન જોઈએ, “તે બધું નથી હોતું” એવું માનીએ તો આ લોકમાં ઘણાં