Page Text
________________
એનો અર્થ એ થયો : કલિયુગમાં દાન શ્રેષ્ઠ છે. વેદો અને ઉપનિષદો પણ આ જ કહે છે.
ઋગ્વેદ કહે છે :
સો હાથે કમાવો,
પણ હજાર હાથે આપો.
તૈતરીય ઉપનિષદ્ કહે છે :
શ્રદ્ધાથી કે અશ્રદ્ધાથી,
અમીરીમાં કે ગરીબીમાં,
પ્રેમથી કે ભયથી,
લોકલાજથી કે ગમે તે રીતે આપો.
માણસને આપવું તો પડે જ છે, પણ એ કઇ રીતે આપે છે ? તે મહત્ત્વનું છે.
ઠાણંગ સૂત્રમાં દાનના દસ ભેદ કહ્યા છે : (૧) અનુકંપા દાન : દુઃખીને જોઇ દયાથી આપવું.
(૨) સંગ્રહ દાન : વધુ સંગ્રહ માટે આપવું. દા.ત. ચૂંટણી ભંડોળમાં વેપારીનું દાન.
(૩) ભયદાન : જમાદાર, પોલીસ, ડાકુ વગેરેને ભયથી આપવું. (૪) કારુણિક દાન: કરુણાથી પ્રેરાઇને આપવું. દા.ત. : મહાવીરપ્રભુનું વસ્ત્રદાન,
(૫) લજ્જા દાન ઃ શરમાશરમીએ આપવું. સભા વચ્ચે શરમથી આપવું. (૬) ગૌરવ દાન : મોટાઇ મેળવવા આપવું.
(૭) અધર્મ દાન : અધર્મ કાર્યોમાં આપવું.
(૮) ધર્મ દાન : ધર્મ કાર્યો માટે આપવું.
(૯) કાહી દાન : બદલાની ભાવનાથી આપવું.
‘જાદી' એટલે ‘રિતિ’।
હું દાન કરીશ તો એ પણ કરશે, એવી ભાવનાથી આપવું.
ઉપદેશધારા * ૧૧૬
(૧૦)કાંતિ દાન : પ્રત્યુપકાર રૂપે આપવું. ‘તં' એટલે ‘ભૂતમ્' ।
તેણે પહેલાં દાન કરેલું છે, માટે મારે પણ કરવું જોઇએ, એમ સમજીને આપવું.
ગીતામાં બતાવેલા દાનના ત્રણ પ્રકાર સમજવા જેવા છે : (૧) સાત્ત્વિક દાન : દેશ, કાળ, પાત્ર જાણીને ‘દાન એ કર્તવ્ય છે' એમ માનીને અપાય તે. દા.ત. સંગમ (શાલિભદ્રનો જીવ) (૨) રાજસ દાન : ક્લેશપૂર્વક, પ્રત્યુપકારની આશાથી ફળના ઉદ્દેશ્યથી અપાય તે. દા.ત. વેપારી આદિ ઇન્કમટેક્ષ આદિના અધિકારીને આપે તે.
(૩) તામસ દાન : અયોગ્ય દેશ-કાળમાં, અપાત્રમાં તિરસ્કારપૂર્વક નીચ કાર્ય માટે અપાય તે. દા.ત. : કોઇને પતાવવા ગુંડાને અપાતી ‘સુપારી’.
- ગીતા, અધ્યાય-૧૭ દાન તો ઘણા કરે છે, પણ ફળે છે કેટલા ને ? બીજ જમીનમાં ગુપ્ત રહે તો જ અંકુર બનીને બહાર આવી શકે. દાન ગુપ્ત રહે તો જ ફળે. દાન આપીને વાહ-વાહ કરાવનારા, મોટી-મોટી તક્તીઓ લગાવનારા, અખબારોમાં જાહેરાત અપાવનારા જમીનમાં નાખેલું દાનનું બી ખુલ્લું કરી રહ્યા છે. ખુલ્લું બી ન ફળે તેમ પ્રશંસા માટે આપેલું દાન પણ ન ફળે. સંગમે એક થાળી જ ખીર વહોરાવેલી, પણ શાલિભદ્રના ભવમાં એને એ દાનના પ્રભાવે કેટલું મળ્યું તે આપણે જાણીએ છીએ. કારણ કે એ દાન ગુપ્ત હતું.
સંગમે ખીર વહોરાવીને ઢોલ ન્હોતો પીટ્યો, બીજાને તો ઠીક, પોતાની માતાને પણ વાત નથી કરી.
મનુ કહે છે : પ્રશંસાની ઇચ્છા રાખી તો દાનનું બી સડી ગયું સમજો. હવે એમાંથી વૃક્ષની આશા નહિ રાખતા.
ઉપદેશધારા * ૧૧૭
| SR No. | 008975 |
| Book Title | Updesh Dhara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Muktichandravijay, Munichandravijay |
| Publisher | Shantijin Aradhak Mandal Manfara |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 234 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Spiritual |
| File Size | 1 MB |