Page Text
________________
દેવ-નરક અને મનુષ્યગતિમાં તો પાંચે પાંચ ઈન્દ્રિયોવાળા પંચેન્દ્રિય જીવો જ હોય.
પૃથ્વી-પાણી-અગ્નિ-વાયુ-વનસ્પતિ વગેરે એકેન્દ્રિય જીવોનો સમાવેશ પણ તિર્યંચગતિમાં જ થાય છે, તેમના ૨૨ ભેદો જોયા. તિર્યંચગતિમાં રહેલા બેઈન્દ્રિયતેઈન્દ્રિય-ચઉરિન્દ્રિય જીવોના કુલ છ ભેદ પણ વિચાર્યા. હવે તિર્યંચગતિમાં રહેલાં પંચેન્દ્રિય જીવોના ભેદો વિચારીએ.
તમામ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો આ ધરતી ઉપર જ રહે ; તેવું નથી. કોઈક પાણીમાં રહે છે તો કોઈક આકાશમાં ઉડે છે. તેમની તે તે વિશેષતાઓને ધ્યાનમાં લઈને તેમના મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકાર થાય. (૧) જળચર જળ = પાણીમાં રહેનારા મગર, માછલાં, કાચબા વગેરે. (૨) ખેચર: ખ = આકાશમાં ઉડનારા કોયલ, પોપટ, કબૂતર વગેરે. (૩) સ્થળચર સ્થળ = જમીન ઉપર ચાલનારા ગાય, સાપ, નોળીયો, વગેરે.
આ સ્થળચર જીવોના પણ તેમની ચાલવાની વિશેષતાઓ ધ્યાનમાં લઈને ત્રણ ભેદ પડે છે. જે આ પ્રમાણે છે. (અ) ચતુષ્પદ સ્થળચર : ચતુષ્પદ = ચાર પગવાળા ગાય, ભેસ, કૂતરો, વ. (બ) ભુજપરિસર્પ સ્થળચર : ભુજા = હાથ વડે ચાલનારા વાંદરો, ઉંદર, ખીસકોલી, નોળીયો વગેરે. (ક) ઉરપરિસર્પ સ્થળચરઃ ઉર = છાતી વડે સરકીને ચાલનારા સાપ, અજગર વગેરે
આ બધા પણ આપણા જેવા જીવો છે. તેમને હેરાન ન કરાય. તેમના પ્રત્યે કરૂણા ચિંતવાય. આપણા આર્યદિશમાં કુતરાને રોટલો આપવાની ને ગાયને ઘાસ નિરવાની વાત કરૂણાગુણના વિકાસ માટે હતી. કૂતરી વિયાય ત્યારે બાળકો ઘેર ઘેર ફરીને તેના ભોજનની વ્યવસ્થા કરતા હતા. ગાયને ખણવું હોય તો તેની ઉપર કોથળો નાંખતા. ઘરે ગાય રાખીને માત્ર તેનું દૂધ કે વાછરડાની જ પ્રાપ્તિ નહોતી કરાતી પણ ઘરના તમામ સભ્યોમાં કરૂણાના ગુણને પેદા કરાવાતો. આ ગાયને પંપાળનારો ને ઘાસ નીરનારો છોકરો, તેનાથી દા થતાં કરૂણાના ગુણના પ્રભાવે માતા-પિતાની સામે નહોતો થતો. તેમને ઘરડાઘરમાં મૂકતો નહોતો કે નહોતો તેમની સામે કેશ માંડતો. છેલ્લા શ્વાસ સુધી તે પોતાના ઘરડા માતા-પિતાની કાળજી કરતો. જે ગાય અને કૂતરાને પણ સાચવે તે શું માત-પિતાને ન સાચવે?
પણ ઘરમાંથી ગાય ગઈને મારુતી આવી, ત્યારથી દશા ફરી ગઈ છે. મારુતી નથી દૂધ આપતી કે નથી નવી મારુતીને જનમ આપતી ! તેની માવજત કરનારાને કઠોરતાની બક્ષીસ આપે છે, તે નફામાં. પછી ઘરડાઘર ભરાવા લાગે તેમાં શી નવાઈ? જ ર જ છે ૭૦
છે
| SR No. | 008960 |
| Book Title | Tarak Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Meghdarshanvijay |
| Publisher | Akhil Bharatiya Sanskrutirakshak Dal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 186 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 2 MB |