________________
સાગરોપમ થઈ ગયા. બાકી રહેલા એક કોડાકોડી સાગરોપમમાંથી પાંચમા આરાનાં ૨૧૦૦૦ વર્ષ અને છઠ્ઠા આરાના ૨૧૦૦૦ વર્ષ બાકી રાખતાં જે (૪૨૦૦૦ વર્ષ ઓછા એવા એક કોડાકોડી સાગરોપમનો) કાળ બચ્યો, તે ચોથા આરાનો સમય જાણવો. તેટલો સમય પસાર થતાં ચોથો આરો પૂર્ણ થાય.
આ અવસર્પિણીના છેલ્લા ભગવાન પ્રભુ મહાવીર મોક્ષે ગયા પછી ૮૯ પખવાડિયાં પસાર થતાં આ દુ:ખમ નામનો પાંચમો આરો શરૂ થયેલ છે, જેમાં આયુષ્ય વધુમાં વધુ સામાન્યતઃ ૧૩૦ વર્ષનું અને ઊંચાઈ સાત હાથની ગણી શકાય. ભૂખ અનિયત સમયે લાગે અને ભોજનનું પ્રમાણ પણ અનિયત હોય છે.
આ પાંચમા આરાના અંત સમય સુધી ધર્મ રહેશે. ચોથા આરામાં જન્મેલા સાધના કરીને પાંચમા આરામાં મોક્ષે જઈ શકે છે, પણ પાંચમા આરામાં જન્મેલા માટે મોક્ષ-માર્ગ બંધ છે.
આ અવસર્પિણીમાં ઋષભદેવ ભગવાનના માતા મરુદેવા સૌ પ્રથમ મોકો ગયાં. તેમણે મોકાના દરવાજા ભરતક્ષેત્રો માટે ઉઘાડયા. જે દરવાજા પ્રભુવીરના પંચમ ગણધર સુધર્માસ્વામીના શિષ્ય જંબૂસ્વામી મોક્ષે જતાં બંધ થયા. આ અવસર્પિણી કાળના સૌથી છેલ્લા મોક્ષે જનારા જે બૂસ્વામી થયા.
આ પંચમ આરામાં પુષ્કળ દુઃખ હોય. તે ૨૧૦૦૦ વર્ષ સુધી ટકશે. છેલ્લે વિમલવાહન નામનો રાજા થશે. જે અંતિમ યુગપ્રધાન દુપસહસૂરિજીની પ્રેરણાથી શત્રનું જય ગિરિરાજનો છેલ્લો સત્તરમો ઉદ્ધાર કરાવશે.
. ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુગલાસ્તિકાય અને કાળ એ પાંચ અજીવ માંથી ધર્માસ્તિકાય, અધમસ્તિકાય, અને આકાશાસ્તિકાય, દરેકના (૧) સ્કંધ, (ર) દેશ અને (૩) પ્રદેશ – એમ ત્રણ ત્રણ ભેદ હોવાંથી ૯ ભેદ થયાં. તેમાં પગલાસ્તિકાયના (૧) સ્કંધ (૨) દેશ (૩) પ્રદેશ અને (૪) પરમાણુ એ ચાર ભેદ ઉમેરતાં ૧૩ ભેદ થયા. કાળના પ્રદેશ ન હોય. તેથી તેના સ્કંધ-દેશ-પ્રદેશ જેવા ભેદો નથી. અજીવદ્રવ્યોના ઉપરોકત ૧૩ ભેદમાં કાળને ઉમેરતાં અજીવદ્રવ્યોના કુલ ૧૪ ભેદ થયા.
િ
૧૩૭
છે કે જે જ
છે
