________________
(૧૨) જીવન જીવવાની જરુરી શક્તિ
(પ- ૬) પર્યાપ્ત નામકર્મ તથા અપર્યાપ્ત નામકર્મઃ
સંસારમાં જન્મ-જીવન-મરણની ઘટમાળમાં પસાર થતાં જીવોને દરેક ભવમાં શરીર તો ધારણ કરવું જ પડે છે, પણ ધારણ કરતાં તે શરીરનો વિકાસ દરેક ભવમાં પૂરેપૂરો થાય જ, તેવો નિયમ નથી. કોઈક જીવોને પૂરેપૂરું વિકસિત શરીર મળે છે તો કોઈક જીવને અધૂરું વિકસિત શરીર મળે છે.
તમામ સંસારી જીવોનો શારીરિક વિકાસ સરખો નથી હોતો. કેટલાક જીવોનો શારીરિક વિકાસ ઓછા પ્રમાણમાં થાય તો કેટલાકોનો શારીરિક વિકાસ વધારે પ્રમાણમાં થાય.
શારીરિક વિકાસ થયા પછી કેટલાક જીવોનો વાચિક વિકાસ થાય અને કેટલાક જીવોનો વાચિક વિકાસ ન પણ થાય.
કાયિક અને વાચિક વિકાસ થયા પછી પણ બધા જીવોનો માનસિક વિકાસ થાય જ, તેવો નિયમ નથી. કેટલાક જીવોનો માનસિક વિકાસ થાય અને કેટલાક જીવોનો માનસિક વિકાસ ન પણ થાય.
આ વિશ્વમાં જે એકેન્દ્રિય જીવો છે, તેમનો કાયિક વિકાસ થાય છે, પણ વાચિક કે માનસિક વિકાસ કદી થતો નથી, કારણ કે તેમની પાસે ભાષાલબ્ધિ અને મનોલબ્ધિ જ નથી.
બેઈન્દ્રિય - તેઈન્દ્રિય – ચઉરિન્દ્રિય જીવોનો કાયિક વિકાસ જેમ થાય છે - તેમ વાચિક વિકાસ પણ થઈ શકે છે, પણ તેમની પાસે મનોલબ્ધિ ન હોવાથી તેમનો માનસિક વિકાસ તો થતો જ નથી.
પરંતુ જે પંચેન્દ્રિય જીવો છે, તેમનામાંના કેટલાકનો માનસિક વિકાસ પણ થઈ શકે છે, કારણ કે તેમને મનોલબ્ધિ પણ પ્રાપ્ત થઈ હોય છે.
કાયિક વિકાસ કરવા માટે ચાર પ્રકારની શક્તિની જરૂર પડે છે. વાચિક વિકાસ અને માનસિક વિકાસ માટે બીજી એકેક શક્તિની જરૂર પડે છે. આ પ્રકારની શક્તિને પર્યાપ્તિ કહેવામાં આવે છે. પર્યાપ્તિ એટલે જીવન જીવવા માટે જરૂરી શક્તિ.
એકેન્દ્રિય જીવો ચાર પર્યાપ્તિઓ, વિકસેન્દ્રિય (બેઈન્દ્રિય – તેઈન્દ્રિય - ચઉરિન્દ્રિય) જીવો પાંચ પર્યાપ્તિઓ અને પંચેન્દ્રિય જીવો છ પથતિઓ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. પોતાનું જીવન વ્યવસ્થિત રીતે પસાર કરવા માટે તે તે જીવોને તેટલી શક્તિઓ (પર્યાપ્તિઓ) પૂરતી છે. w
૭૯ કર્મનું કમ્યુટર ભાગ-૩
