________________
૮૨
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ વિરિયાળો = ક્રિયાઓ
૩= અને, વળી પખવીકં = પચીસ
તાગો = તે (ક્રિયાઓ) રૂમ = આ
અનુક્રમણી = અનુક્રમે અન્વય અને પદચ્છેદ इंदिय कसाय अव्वय जोगा, कमा पंच चउ पंच तित्रि । किरियाओ पणवीसं उताओ अणुक्कमसो इमा ॥२१॥
ગાથાર્થ ઇન્દ્રિય, કષાય, અવ્રત અને યોગો અનુક્રમે પાંચ, ચાર, પાંચ અને ત્રણ છે. ક્રિયાઓ પચીસ છે. અને તેઓ અનુક્રમે આ છે.
વિશેષાર્થ: જે માર્ગે તળાવમાં પાણી આવે છે, તે માર્ગને જેમનાળું કરીએ છીએ, તેમ જ દ્વારા કર્મોનું આગમન આત્માને વિષે થાય તે માઝવ કહેવાય છે, તેમાં પ્રથમ પાંચ ઇન્દ્રિયો તે-સ્પર્શનેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય, ધ્રાણેન્દ્રિય, ચક્ષુરિન્દ્રિય અને શ્રોત્રેન્દ્રિય એ પાંચ ઇન્દ્રિયોના અનુક્રમે ૮-૫-૨-૫ અને ૩ મળી ૨૩ વિષય છે. તે ૨૩ વિષયો આત્માને અનુકૂળતા પડે તેવા પ્રાપ્ત થાય, તો તેથી આત્મા સુખ માને છે, અને પ્રતિકૂળતા પડે તેવા પ્રાપ્ત થાય, તો દુઃખ માને છે. તેનાથી કર્મનો આશ્રવ (=આગમન) થાય છે.
તથા ક્રોધ, માન, માયા, અને લોભ એ ચાર કષાય અથવા અનંતાનુબંધિ ક્રોધ આદિ ભેદ વડે ૧૬ કષાયમાં આત્મા અનાદિકાળથી પ્રવૃત્ત છે, તેથી કર્મનો આશ્રવ પણ અનાદિકાળથી ચાલુ રહ્યો છે એમાં પણ આત્મા જ્યારે દેવ, ગુરુ, ધર્મના રાગમાં વર્તે છે, અને દેવ, ગુરુ, ધર્મના નાશ કરનાર પ્રત્યે ક્રોધ આદિ યથાયોગ્ય દ્વેષભાવમાં વર્તે છે, ત્યારે પ્રશસ્ત કષાયી હોવાથી શુભ કર્મનો આશ્રય કરે છે, અને સ્ત્રી, કુટુંબ આદિ સાંસારિક રાગમાં અને સાંસારિક દ્રષમાં વર્તે છે, ત્યારે અપ્રશસ્ત કષાય હોવાથી અશુભ કર્મનો આશ્રવ કરે છે. અહીં વર્ષ એટલે સંસારનો, ગાય એટલે લાભ જેનાથી થાય તે પાય કહેવાય.
તથા પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન અને પરિગ્રહ એ પાંચનો અનિયમ-અત્યાગ તે પાંચ ગવ્રત કહેવાય, જેથી એ પાંચ ક્રિયામાં ન વર્તતો હોય તોપણ ત્યાગવૃત્તિ ન હોવાથી કર્મનો આશ્રવ (કર્મનું આગમન) અવશ્ય થાય છે.
તથા મનોયોગ, વચનયોગ અને કાયયોગ એડમૂળ યોગ અને અન્ય ગ્રન્થોમાં ૧. પાપતત્ત્વની ફૂટનોટમાં લખ્યા છે તે.
