Page Text
________________
૧૧૬
ચતુર્થ અધ્યાય
સમાજનો અબ્યુદય અને નિઃશ્રેયસકરનારા, સ્વતંત્રતા અને સહનુભૂતિનો સંયોગ કરનારા તથા સદાચાર સાથે સ્વહિત સાધ્ય કરનારા નિયમો બનાવવા તે કોઈ રાગદ્વેષયુક્ત મનુષ્યનું કામ નથી. આથી આપણા ધર્મશાસ્ત્ર અનુસાર આ કામ તત્ત્વદર્શી, નિષ્કામ, અરણ્યવાસી બ્રાહ્મણોના હાથમાં રહેતું હતું, નહીં કે રાજાના હાથમાં, કારણ કે રાજસી પરિવેશને કારણે રાજા અથવા તેના અધિકારી વર્ગની બુદ્ધિમાં સ્વાર્થ અને પ્રમાદ ઉત્પન્ન થવો સ્વાભાવિક હોય છે. જેને કારણે તેમના અલનશીલ હોવાની ઘણી શક્યતા રહે છે. આથી વ્યવસ્થા ધર્મ રચનામાં રાજાનો કોઈ હસ્તક્ષેપ રહેતો નહીં. જો કોઈ વ્યવસ્થા ધર્મની રચનાની અથવા તેના કોઈ સિદ્ધાંતની વ્યાખ્યા કરવાની અથવા તેના કોઈ નિયમોમાં દેશકાળનિમિત્ત અનુસાર કંઈ પરિવર્તન કરવાની આવશ્યકતા રહેતી તો તે કામ શ્રુતિ અને ધર્મના જાણકાર ત્રણચાર મનુષ્યોની સભા અથવા એક આમના હાથમાં રહેતું હતું. કહ્યું પણ છે
ચત્વારો વેદધર્મશા પર્ષત ઐવિદ્યમેવ વા.
સા બૃતે સ ય હિ ધર્મ સ્યાદેકો વા ધર્મવિત્તમ:// રોમન પંડિત સિસરોનો મત પણ લગભગ આવો જ છે. તેના મત અનુસાર વ્યવસ્થા ધર્મની રચના માનસિક અને સામાજિક શાસ્ત્રના જ્ઞાતા તત્ત્વદર્શી લોકોના હાથમાં હોવી જોઈએ.ભગવાન મનુ અનુસાર
आर्ष धर्मोपदेशं च वेदशास्त्राविरोधिना
यस्तर्केणानुसंत्ते स धर्म वेद नेतरः ।। આથી આપણા ધર્મશાસ્ત્રમાં પૂર્વનિર્ણય પ્રમાણ મનાતો નથી. ફ્રાંસ, જર્મની વગેરે અનેક યુરોપીય દેશોમાં પણ લગભગ આમ જ હોય છે. માત્ર ઈંગ્લેંડ, અમેરિકા અને અર્વાચીન ભારતમાં રીતરસમોને ઘણું મહત્ત્વ આપવામાં આવે છે.
આપણા વ્યવસ્થાધર્મની ઉત્પત્તિ થઈ છે શ્રુતિમાંથી. શ્રુતિ કહેવાય છે વેદોને. વેદ કોઈ એક મનુષ્ય દ્વારા કોઈ વિશેષ સમયગાળામાં બનાવેલા નથી. તે વિભિન્ન સમયમાં, જુદા જુદા ઋષિઓના સમાધિજન્ય જ્ઞાનના સંગ્રહ છે. તે સમાધિજન્ય જ્ઞાનના વિષયમાં સાંભળેલી વાતોનો વેદોમાં સંગ્રહ થયો હોવાથી તે શ્રુતિ અર્થાત્ સાંભળેલી વાત કહેવાય છે. જ્યારે શ્રુતિ ઘણી વધી ગઈ અને તેમાં અનેક શાસ્ત્રો અને અનંત વિદ્યાઓનો સંગ્રહ થઈ ગયો, જેથી શ્રુતિનો સમષ્ટિગત પ્રચાર થવો અશક્ય થઈ ગયો ત્યારે તેમાંથી વિભિન્ન વિષયો વીણી વીણીને જુદાં જુદાં શાસ્ત્રો બનાવવામાં આવ્યાં. સૌથી વધારે અને પહેલી આવશ્યકતા ઉભી થઈ ધર્મશાસ્ત્રની, અર્થાત્ મનુષ્યોના પ્રત્યાર્થી ભાવોના સામ્યની ધારણા કરનારા શાસ્ત્રની. આથી ભગવાન મનુની આજ્ઞા અનુસાર શ્રુતિસાગરનું મંથન શરૂ થયું. એમાંથી જે પ્રથમ રત્ન પ્રાપ્ત થયું તે માનવધર્મશાસ્ત્ર હતું. આ શાસ્ત્ર સૂત્રબદ્ધ કરવામાં
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |