________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
LVI સાર તરંવચિંતન કરવું તે અધ્યાત્મ. દેવચંદ્રજીની દરેક કૃતિમાં પિતાનું તત્વચિંતન જળહળે છે. જ્યાં જુઓ ત્યાં એજ દેખાય છે ને તેથી તેમની કવિતા સામાન્ય લોકને કિલષ્ટ-ન સમજાય તેવી લાગે તે સ્વાભાવિક છે; તેમાં આવતા શબ્દો અંથગંભીર વા પાંડત્યમય હોય અને તે શબ્દના સમન્વય રૂપેનાં વાકયે તે શબ્દથી પણ વિશેષ પાંડિત્યમય અને અર્થગંભીર બને, ને પછી તે એકદમ સહેલાઈથી કવિનાં વાકયો સમજી ન શકાય અને તેને માટે બાલાવબંધની જરૂર રહેજ. આ કારણે જ દેવચંદ્રજીને “અધ્યાત્મરસિક પંડિત દેવચંદ્રજી” એમ આ નિબંધના મથાળે ઓળખાવ્યા છે. યશવિજયજીને દ્રવ્યગુણપર્યાયરાસ પણ તેના વિષયને અંગે કઠિન અને એકદમ સમજી ન શકાય તે સ્વાભાવિક રીતે જ થાય તેમ થયું છે.
૭૪. ભાષા હમેશાં વિષચને અનુરૂપ જ હેવી ઘટે વિષયની ગંભીરતા અને વિષમતાને લઈને તે વિષય શબ્દો દ્વારા બને તેટલી સરળ રીતે સમજાવવાનું કાર્ય કવિના–મસ્ત કવિના માથે કઈ લાવીને બળાત્કારે મૂકતું નથી, પણ તેનું હૃદય જ ઉછળીને તે વિષયને અનુરૂપ શબ્દને આવિર્ભાવ કરે છે અને તેને પછી સ્તવનાદિ કાવ્યનું મૂર્ત સ્વરૂપ મળે છે. દેવચંદ્રજીનાં ચોવીશી અને વીશીએ સ્તવને લ્યોઃ તેમાં આવેલા શબ્દ જ એવા છે કે તે તેમના અંતરંગની સ્થિતિ બતાવી આપે છે. તે દરેકમાં પરમ શ્રુતાભ્યાસ, દીર્ઘચિંતન, આત્મગ સ્થળે સ્થળે દેખાઈ આવે છે. અન્ય સ્વાધ્યાયે--સઝાયોમાં પણ તેવું જ જણાશે. વસત–હેરી (અધ્યાત્મ)
૭૫ હારી બે બનાવી છે (૨-૮૧૫ અને ૨-૮૨૩) તેમાં પણ આખું વસંતનું વર્ણન અધ્યાત્મપર લઈ જવામાં આવ્યું છે. પહેલી ફેરી ટૂંકી છે. “આમપ્રદેશ રંગસ્થલ અનુપમ, સમ્યગ્દર્શન રગ રે
નિજ સુખકે સપૈયા,
For Private And Personal Use Only
