________________
પાઠ ૩૧ મો
પાઠ ૩૧મો. બહુવ્રીહિ સમાસ ૧ સંખ્યાર્થ બહુવ્રીહિ
૧. વાર અર્થમાં અને વિકલ્પ કે સંશય અર્થમાં વર્તમાન સંખ્યાવાચક નામ, સંધ્યેય (વિશેષણ) માં વર્તમાન સંખ્યાવાચક નામ સાથે બહુવ્રીહિ સમાસ પામે છે.
દિઃ વશ દિશા' વૃક્ષા: ૨૦ વૃક્ષો । ત્રિ-ર્દશ ત્રિવા:। द्विविंशतिः द्विविंशा' वृक्षाः ।
ઢો વા યો વા દિત્રા: નના: બે કે ત્રણ માણસ | HH વા અષ્ટ વા सप्ताष्टाः । पञ्च वा षड् वा पञ्चषाः । त्रयो वा चत्वारो वा त्रिचतुराः ।
૨. આસન અર અપિત્ત અને અય્યર્પ નામ તથા અર્ધ પછી રહેલું પુરણપ્રત્યયાન્ત નામ, સંખ્યાવાચિ નામ સાથે દ્વિતીયા વગેરે વિભક્તિવાળા અન્યપદના સંખ્યેયરૂપ વિશેષણ તરીકે બહુવ્રીહિ સમાસ પામે છે.
આસન્ના વા યેમાં યેમ્પો વાતે આસનવશા: વૃક્ષા: । ૯ કે ૧૧ વૃક્ષો . એ પ્રમાણે આસનવિશાઃ । આસનર્નિશા: । અધૂરા: । ૯ કે ૧૧. ઞપિજા વશ યેમ્યો તેવુ વા તે અધિવશા: । ૧૧ વગેરે. અપ્પર્ધા વિશતિ: યેષાં તે મધ્યવિશાઃ દોઢ વીશ સંખ્યા છે જેઓની તે, ૩૦. અર્ધપદ્મમા વિશતય: યેમાં તે અર્ધપદ્યવિશા: (અશ્વૉ:) । સાડા ચાર વીશ (સંખ્યા) છે જેઓની તે, ૯૦ ઘોડા.
૩. અવ્યય નામ, સંખ્યાવાચક નામ સાથે, દ્વિતીયા વગેરે વિભક્તિવાળા અન્યપદના સંખ્યેયરૂપ વિશેષણ તરીકે બહુવ્રીહિ સમાસ પામે છે.
૩પ-સમીપે વશ, યેષાં તે ૩વા: ૯ કે ૧૧. એ પ્રમાણેવિશા:। ૩પન્નાશિા: | ૩પવતુ: |
૧. નિ. ૧૬ જુઓ. ૩. નિ. ૧૭ જુઓ.
૨. પૃષ્ઠ ૧૫૧ ની ફૂટનોટ ૧ જુઓ.
૨૦૯
