________________
શિપદિપક. અથ ખુંટીનું પ્રમાણ
છો. अमौराक्षसवायुशंकरदिशिस्थाप्यःक्रमात्कीलिकाः ॥ अश्वस्थात्खदिराच्छिरीषककुभात्वृक्षात्क्रमेणद्रिजात् ।। वर्णानांकुशमुंजकाशशणजंसूत्रंक्रमात्सूत्रणे ॥ નિના મૂટિત પવિત્રુતરશતનશુમા પારા
અથ–જે જમીનમાં ઘર કરવું હોય તે જમીનમાં પ્રથમ અગ્નિ કેણે ખીલી ઘાલવી. બીજી ખીલી પછી નૈરૂત્ય કોણે ઘાલવી, તે પછી ત્રીજી વાવ્ય કે ઘાલવી ને ચોથી ખીલી ઇશાન કોણે ઘાલવી. તેની રીતી એવી છે કે, અબ્રાણને પીપળાની, ક્ષત્રીને ખેરના લાકડાની, તથા વૈશ્યના ઘર વીશે સરક (કળીયે સરષ કહે છે તે), શુદ્ર જાતીને કુકુ (સાદડ) ના લાકડાની ખીલીએ ઘાલવી, એ રીતે ચારે દિશાઓની ચારે ખીલીયા, ઘાલ્યા કેડે તેને દોરી બાંધવી. તેમાં બ્રાહ્મણનું ઘર હોય તે તે ડાભની તથા ક્ષત્રીનું ઘર કરવું હોય તે મુંજની દેરી અને વિષ્યનું ઘર કરવું હોય તે તેને કાસની દોરી માંધવી. ને શુદ્રનું ઘર કરવું હોય તે શણની દોરી બાંધવી જોઈએ. વળી ઘ. રને આરંભ કરતાં પહેલાં જે જમીનમાં ઘર કરવું હોય તે જમીન ખાડાવાળી તથા ફાટેલી (જેમ દરાર અથવા મોટા ચીર પી ગયા હોય તેવી જમીન તથા ખારવાળી અને જેમાં ઉંદર અને સપનાં દરો હેય તથા જેને ખોદતાં જેમાં ૧ હાડકાં નીકળે તેવી જમીન સર્વદા તજવી, તેમાં ઘર કરવું નહીં. ૨૮
* ચાર જાતી માટે ચાર પ્રકારનું સુત્ર બતાવ્યું છે પણ વાસ્તુમંડન નામનો ગ્રંથ કરનાર મંડન તે એમ કહે છે કે ચાર વરણને રૂનું સૂત્ર હોય તો ચાલે, તેમજ ચાર જાતીઆને માટે ચાર જાતના લાકડાની ખુંટીઓ કહે છે પણ તે ખુંટીઓનું માપ બતાવ્યું નથી. પણું વાસ્તુમંડનમાં કહ્યું છે કે વીપ્રને પીપળાની ૩૨) આગળ લાંબી અને ચાર હાંસોવાળી ખુંટીઓ જોઈએ તથા ક્ષત્રિીને અઠાવીશ આંગળની બે ના લાકડાની આઠ હાસેની કરવી. તથા વૈશ્યને ચોવીશ આગળ સેળ હાંસની કરવી, અને શુદ્રને સાદડની વીશ આગળ ગાળ કરવી.
૧ હાડકાંવાળી જમીન તજવાની કહી છે પણ શલ્ય કાઠી શાધન કરી તે જમીનમાં દર કરવું તેવું આગળ શ્લોકમાં બતાવશે.
