Pravachana Ratnakar 10

SR No.: 008291
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanjiswami
Publisher: Kundkund Kahan Digambar Jain Trust
Total Pages: 479
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse
File Size: 2 MB

Page 352

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates ૩૩૬ : પ્રવચન રત્નાકર ભાગ-૧૦
(શાર્દૂલવિક્રીડિત) स्वक्षेत्रस्थितये पृथग्विधपरक्षेत्रस्थितार्थोज्झनात् तुच्छीभूय पशुः प्रणश्यति चिदाकारान् सहाथैर्वमन् । स्याद्वादी तु वसन् स्वधामनि परक्षेत्रे विदन्नास्तितां
त्यक्तार्थोऽपि न तुच्छतामनुभवत्याकारकर्षी परान्।। २५५ ।। આ પ્રમાણે સ્વક્ષેત્રથી અસ્તિત્વનો ભંગ કહ્યો. ૨૫૪. (હવે આઠમા ભંગના કળશરૂપે કાવ્ય કહેવામાં આવે છે:-)
શ્લોકાર્થ- [ પશુ: ] પશુ અર્થાત્ સર્વથા એકાંતવાદી અજ્ઞાની, [ સ્વક્ષેત્રસ્થિત પૃથવિધ–પરક્ષેત્ર-રિસ્થત–૩૫ર્ગ–૩નાત ] સ્વક્ષેત્રમાં રહેવા માટે જુદા જુદા પરક્ષેત્રમાં રહેલા શેય પદાર્થોને છોડવાથી, [ અર્થે. હું રિછોરીન વમન ] ય પદાર્થોની સાથે ચૈતન્યના આકારોને પણ વમી નાખતો થકો (અર્થાત્ શેય પદાર્થોના નિમિત્તે ચૈતન્યમાં જે આકારો થાય છે તેમને પણ છોડી દેતો થકો) [ તુચ્છીમૂય] તુચ્છ થઈને [ણ્યતિ] નાશ પામે છે; [ચકાવી તુ] અને સ્યાદવાદી તો [સ્વધામનિ વસન] સ્વક્ષેત્રમાં રહેતો, [ પરક્ષેત્રે નાસ્તિતાં વિન] પરક્ષેત્રમાં પોતાનું નાસ્તિત્વ જાણતો થકો, [ત્યજી–31ર્થ: મgિ] (પરક્ષેત્રમાં રહેલા) જ્ઞય પદાર્થોને છોડતાં છતાં [પાન કા વારવર્ષી] તે પર પદાર્થોમાંથી ચૈતન્યના આકારોને ખેંચતો હોવાથી (અર્થાત્ જ્ઞય પદાર્થોના નિમિત્તે થતા ચૈતન્યના આકારોને છોડતો નહિ હોવાથી) [તુચ્છતા–અનુમવતિ ન] તુચ્છતા પામતો નથી.
ભાવાર્થ- “પરક્ષેત્રમાં રહેલા જ્ઞય પદાર્થોના આકારે ચૈતન્યના આકારો થાય છે તેમને જો હું પોતાના કરીશ તો સ્વક્ષેત્રમાં જ રહેવાને બદલે પરક્ષેત્રમાં પણ વ્યાપી જઈશ” એમ માનીને અજ્ઞાની એકાંતવાદી પરક્ષેત્રમાં રહેલા જ્ઞય પદાર્થોની સાથે સાથે ચૈતન્યના આકારોને પણ છોડી દે છે; એ રીતે પોતે ચૈતન્યના આકારો રહિત તુચ્છ થાય છે, નાશ પામે છે. સ્યાદ્વાદી તો સ્વક્ષેત્રમાં રહેતો, પરક્ષેત્રમાં પોતાની નાસ્તિતા જાણતો થકો, જ્ઞય પદાર્થોને છોડતાં છતાં ચૈતન્યના આકારોને છોડતો નથી, માટે તે તુચ્છ થતો નથી, નાશ પામતો નથી.
આ પ્રમાણે પરક્ષેત્રની અપેક્ષાથી નાસ્તિત્વનો ભંગ કહ્યો. ર૫૫. (હવે નવમા ભંગના કળશરૂપે કાવ્ય કહેવામાં આવે છે:-)
શ્લોકાર્થ- [ પશુ: ] પશુ અર્થાત્ એકાંતવાદી અજ્ઞાની, [ પૂર્વ–શાન્વિત-વોથ્યનાશ-સમયે જ્ઞાનસ્થ નાશ વિન] પૂર્વાલંબિત શેય પદાર્થોના નાશ સમયે જ્ઞાનનો પણ નાશ જાણતો થકો, [ન સૈિન પિ ય] એ રીતે જ્ઞાનને કાંઈ પણ વસ્તુ ) નહિ
Please inform us of any errors on Rajesh@ AtmaDharma.com