Page Text
________________
જયારે,સૂતેલો તે જીવ (જીવન-તત્વ) નાડીઓના અંદર રહેલા કફ ના દ્રવ્ય થી ભીંજાઈ જાય છેત્યારે તે પોતાની અંદર જ વરસાદ-જળાશય વગેરેના "સંભ્રમ" નો અનુભવ કરે છે.અને, જેમ,પુષ્પ ને પોતાની અંદર જ પોતાની સુગંધ નો અનુભવ થાય છે, તેમ,જીવ ને પોતાનામાં-"સ્વપ્ર" માં વરસાદ નો અનુભવ થાય છે.
આમ,તે,નિદ્રા પામેલો પણ પ્રાણવાયુઓએ ચલાયમાન કરેલો, જીવ (જીવન-તત્વ) પોતે જે જે વાસનાનું સેવન કરતો હોય છે, તે તે વાસના ને જાણે ઇન્દ્રિયો થી બહાર અને અંદર જુએ છે. તથા,બધું અંદર દેખાતું હોવા છતાં "આ સઘળું બહાર છે" એવી તે પ્રતીતિ કરે છે. તે જીવ સ્વપ્ત ને લીધે ચક્ષુ -વગેરે ઇન્દ્રિયો ના છિદ્રો સુધી નહિ પહોંચતાં,પોતાની અંદર જ ક્ષોભ પામે છે. અને આ રીતે થતાં,પોતાની "જ્ઞાન-શક્તિ"થી,પોતાની અંદર જ તે બહારના પદાર્થો) નો તરત જ, અનુભવ કરે છે.તેથી તેની એ સ્થિતિ "સ્વપ્ર" કહેવાય છે.
અને એ જ જીવ જયારે પ્રાણવાયુ થી ક્ષોભ પામીને,ઇન્દ્રિયો ના છિદ્રમાં પ્રસરીને, બહાર,શબ્દ-વગેરે વિષયોનો અનુભવ કરે છે, ત્યારે તે જાગ્રત-સ્વસ્થ-વાળો" કહેવાય છે.
હે,રામ,હવે તમે આ વાત સમજી છો,ચૂક્યા અને તમારા મનમાં સદવિચાર પામી ચૂક્યા છો, માટે હવેથી તમારે કદી પણ મિથ્યા-રૂપ-જગત ને સાચું માનવું નહિ. જગત ને સાચું માનવાથી,આધ્યાત્મિક,આધિભૌતિક,અને આધિદૈવિક નિમિત્તો ને લીધે, પોતાનામાં મરણ-વગેરે મિથ્યા દોષો પ્રાપ્ત થયાની મિથ્થા સંભાવના થાય છે.
(૨૦) જગત મન ની ભ્રાંતિ-રૂપ છે.
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે,રામ,મન નો સ્વભાવ સમજાવવા માટે મેં તમને આ સઘળું જાગ્રત-વગેરે અવસ્થાનું વર્ણન કર્યું,એ સિવાય આ કહેવાનું બીજું કોઈ પ્રયોજન નહોતું. જેમ,લોઢાનો ગોળો અગ્નિના-સંપર્ક થી "અગ્નિ-પણા" ને પ્રાપ્ત થાય છે, તેમ,દૃઢ નિશ્ચય-વાળું ચિત્ત,જે જે પદાર્થ ની બહુ ભાવના કરે છે, તે તે પદાર્થનરૂપ-પણાને પ્રાપ્ત થાય છે.
એક જ એવા "અધિષ્ઠાન" (ચૈતન્ય) માં સારા-કે-ખરાબ પદાર્થો જોવા,કે છોડવું-કે-ગ્રહણ કરવું.આવી કલ્પનાઓ મન વડે જ થયેલી છે. એટલા માટે મન ની ચપળતા થી થયેલી,તે સઘળી કલ્પનાઓ સત્ય પણ નથી અને અસત્ય પણ નથી.તે તો અનિર્વચનીય (વર્ણન ના થાય તેવી) જ છે.
મલિન મન જ મોહ ઉત્પન્ન કરનાર છે, અને તે જ જગતની "સ્થિતિ" નું કારણ છે. મન જ જગત-રૂપ હોવાથી,જગત ને બનાવે છે, અને જે મન છે તે જ જીવ છે. એટલા માટે મન ને જો શુભ માર્ગમાં જોડવામાં આવે તો-જગતમાં જે જે સિદ્ધિઓ છે તે પ્રાપ્ત થાય છે. કારણકે સઘળી સિદ્ધિઓ મન નો જય કરવાથી જ મળે છે
જો "સ્થળ-દેહ" એ "જીવ" હોય તો એ નો એ દેહ હોવા છતાં - મહા-બુદ્ધિમાન શુક્રાચાર્ય ને સેંકડો જન્માંતરના ભ્રમ-રૂપ જુદાજુદા દેહો કેમ પ્રાપ્ત થાય? આમ છે એટલા માટે જ,જે મન છે-તે જ જીવ છે. અને સ્થૂળ શરીર તો,મન ને લીધે જ ચેતના પામે એવું છે. માટે-એ મન દૃઢ વાસના થી જેવા પ્રકારના આકારની-ભાવના કરે છે તેવા આકારને જ પ્રાપ્ત થાય છે. એમાં કોઈ સંશય નથી.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |