________________
૧૦૨
સમુદાયમાં પૂજ્ય પદવી પર હાલ કોઈ બિરાજમાન નથી. આ સમુદાયમાં પુરુષોત્તમજી મહારાજ એક પ્રતિષ્ઠિત અને વિદ્વાન સાધુ ગણાય છે. આ આખા સંપ્રદાયમાં મળીને ૧૫-૨૦ સાધુજી અને ૬૦-૭૦ સાધ્વીજીઓ અને નાના સંઘાણીના સંપ્રદાયમાં માત્ર મહાસતીજીની પચીસેકની સંખ્યા છે. બરવાળાદિ સંપ્રદાયો.
બરવાળા સંપ્રદાયમાં બહુ ઓછા પ્રમાણમાં સાધુ અને સાધ્વીજીઓ છે. ચૂડા સંપ્રદાય લુપ્ત થઈ ગયો છે. પ્રાંગધ્રા સંપ્રદાયની પણ લગભગ તે જ દશા છે. કચ્છી સંપ્રદાય
સાયલા સંપ્રદાયમાં પણ થોડાજ મુનિજીઓ છે અને તે સંપ્રદાયના પૂજ્ય તરીકે શ્રી સંઘજી સ્વામી બિરાજે છે. કચ્છી સંપ્રદાય આઠ કોટિને નામે ઓળખાય છે. કાનજીસ્વામી નામના પ્રૌઢ અને શાન્ત સાધુજી તે સંપ્રદાયના પૂજ્યપદે બિરાજે છે*. એ સંપ્રદાયમાં લગભગ વીસેક સાધુજી અને ૩૫-૪૦ સાધ્વીજીઓ હાલ વિદ્યમાન છે. તેઓ લગભગ કચ્છ-કંઠીમાં વિચરે છે. તે સમુદાયના સાધુજીઓમાં પણ કોઈ કોઈ વિદ્વાન અને વિચારક પણ છે. નાનો ફાંટ
આજ પક્ષમાંથી નાનીપક્ષ તરીકે ઓળખાતો સંપ્રદાય પણ કચ્છમાં વિદ્યમાન છે. આ પક્ષમાં પંદરેક સાધુજી અને પચીસેક સાધ્વીજીઓ વિચારે છે. તેઓની માન્યતા તેરાપંથને મળતી આવે ખરી. આ સાધુ-સાધ્વીજીઓ સૂત્રના ટબાઓ અને રાસ સિવાય બીજું સાહિત્ય વાંચવામાં ધાર્મિક માન્યતાને બાધ આવતો હોય તેમ માને છે. અને ખાસ વિશેષતા એ છે કે તેઓ એક જ આચાર્યના શિષ્યો તરીકે રહે છે.
આ સંપ્રદાય લઘુ હોવા છતાં આ રીતિને લઈને વ્યવસ્થા સુંદર રીતે જળવાઈ રહેલ છે. ઉપરાંત આ પક્ષના સાધુઓ મૂળ આગમ ગ્રંથો સિવાય ઈતર પુસ્તકાદિની વાંચનપ્રવૃતિ બહુધા સેવતા નથી. બોટાદ સંપ્રદાય
બોટાદ સંપ્રદાયમાં મુનિશ્રી મૂળચંદજી મહારાજ અને માણેકચંદજી મહારાજ હાલમાં મુખ્ય સાધુ તરીકે ગણાય છે. મૂળચંદજી મહારાજ શ્રુતજ્ઞાન ગણું સારું
* પૂજ્ય શ્રી કાનજી મ. નો તા. ૧૪-૬-૩૫ ના રોજ સ્વર્ગવાસ થયો છે.
ધર્મપ્રાણઃ લોકાશાહ
