________________
હજી રજૂ નથી કર્યો. આપ તેની ભલામણો અમલમાં મુકાય તે માટે આંદોલન ચલાવો. જ્યાં સુધી શિક્ષણનો ફેલાવો નહિ થાય ત્યાં સુધી મુસ્લિમ યુવકને નોકરી નહિ મળે, તે આગળ નહિ વધે. શાહબુદિન તો મુસ્લિમોના દેશઅગ્રણી થવા માગે છે એટલે કટ્ટરવાદી વાતો કરે છે. પરંતુ તેને પરિણામે અન્ય લોકો પણ ઈસ્લામ અને મુસલમાનની ખોટી છાપ ઊભી થઈ રહી છે. એ પોતે નામના કમાય છે પરંતુ ઈસ્લામ ધર્મ બદનામ થાય છે.
મૂળ વાત જ એ છે કે જ્યાં સુધી આવા અંગત હિતથી ઉપર ઊઠીને નહિ વિચારીએ ત્યાં સુધી આપણે સમાજને કયારેય ન સુધારી શકીએ. આપણે બુદ્ધિજીવીઓ - જે બધું સમજે છે, સાંપ્રદાયિક સદભાવના ફેલાવવા ચાહે છે, એ બધાએ સત્તાની લાલચનો ત્યાગ કરીને કામ કરવા આગળ આવવું પડશે. આત્મત્યાગ વગર સમાસુધારણા થવી અશકય છે. જ્યાં સુધી સમગ્ર જનતા સાંપ્રદાયિક્તા વિરુદ્ધ અવાજ નહિ ઉઠાવે ત્યાં સુધી કશું વળવાનું નથી.
શાહબાનો કેસ વખતે મેં કેટલાક મૌલવીઓ સાથે અંગત વાતચીત કરી તો તેમનો અભિપ્રાય એવો હતો કે, શરિયતમાં એવું નથી કે તલાકદા સ્ત્રીને ત્રણ મહિનાથી વધુ ભરણપોષણ ચૂકવવું એ ગંભીર અપરાધ છે. કુરાન શરીફમાં તો એવું છે કે તલાકશૂદા મહિલા માટે કંઈક જોગવાઈ કરો. એમાં સમયમર્યાદા કે કેટલી રકમ એવો કશો ઉલ્લેખ નથી. આ આખી બાબત સંજોગો પર આધારિત છે. કયારેક ત્રણ મહિના હોય, ત્રણ વરસ કે ત્રીસ વરસ પણ હોઈ શકે; એ જ રીતે રકમ પણ અલગ અલગ હોઈ શકે. તત્કાલિન સંદર્ભને અનુલક્ષીને જ કુરાનનું અર્થઘટન કરવું ઘટે. કુરાને જણાવ્યું કે આવી સ્ત્રીને સહારો આપો, પરંતુ સ્ત્રી નબળી છે એટલે એના હિતની વિરુદ્ધ વર્તવાનું? આમાં તો ઈસ્લામની બદનામી જ થઈ ને? પરંતુ રાજકારણી એટલે સફળ થાય છે કે આપણે કેટલીક બાબતમાં પછાત છીએ. આવા પ્રશ્નો પર જબરદસ્ત આંદોલન થાય તો રાજકારણીએ તેને ટેકો આપવો જ પડે. જનતા ભ્રષ્ટાચારથી તંગ આવી ગઈ છે એટલે આજે બૈરનારને ટેકો આપે છે, તે મહાનાયક થઈ ગયા છે.
કોમી હુલ્લડોનો ભોગ કોણ બને છે? બેરોજગાર મજૂરો, ગરીબો તેનો ભોગ બને છે. અડવાણી કે શાહબુદિનના નામો રોજ અખબારોમાં ચમકે છે અને એટલે તેઓ હોય છે એના કરતાં મોટા નેતા બની જાય છે. જેટલો ઝૂંપડાવાસીનો ભોગ લેવાય છે, એની તુલનામાં આપણે કંઈ ભોગ નથી આપતા. પેટ્રોલ છાંટીને એક બીજાને સમજીએ
૫૫
