________________
પ્રસ્તાવના
પૂ. જ્ઞાનચંદ્રજી મહારાજના જીવનચરિત્ર અંગે મને લખવાનું કહ્યું ત્યારે તે વાત મે સ્વીકારી લીધી. પૂ. સ્વામીજીના નિકટ પરિચયમાં તે વિનોબાજીએ ગોસેવા અને ગોરક્ષાને યજ્ઞ આરંભે ત્યારથી વધારે આવ્યા. એમનું બાળક જેવું સરલ હૃદય, માતા જેવો વત્સલ ભાવ, પિતા જેવી ચારિત્રની ચેકીદારી, ગુરુ જેવી કપાળતા અને ગાયની સેવા તથા રક્ષાની અવિરત લગનને હું સાક્ષી બન્યો છું. તેમની સાથે પગયાત્રા કરી છે, સંમેલનો અંગે ગોષ્ઠિ કરી છે અને મથુરા, ગાંધીનગર અને દિલ્હીના શુદ્ધિ પ્રયોગમાં યથાશક્તિ ભાગ પણ લીધે છે, એટલે એમને એ ભગવદ્ કાર્યને હું પ્રત્યક્ષ સાક્ષી થયો છું એથી એમના જીવન અંગે લખવા મેં તત્પરતા બતાવી.
શ્રી કૃષ્ણશંકર શાસ્ત્રીજીએ સાણંદ ભાગવત કથા કરી ત્યારે મે સ્વામીજીની પ્રભુભક્તિ અને પ્રભુ પ્રેમનાં નજરે દર્શન કર્યા હતાં. દિલ્હી બલદાન વખતે એમનાં અંતઃરણે પ્રભુકૃપાને યાદ કરતાં અશ્રુઅફાટ રુદન અને જગતની લીલા જોઈને થતાં અટ્ટહાસ્યનો પણ હું સાક્ષી છું. આવી સાચી કૃષ્ણભક્તિ, પ્રભુ પ્રત્યેનો પ્રેમ અને ઊજળ સંન્યાસ મેં બહુ ઓછા માં જોયા છે. સંતબાલજી મહારાજ સાધુ અને સંન્યાસીને માર્ગદર્શક આધ્યાત્મિક બળરૂપે આગળ આવવા પ્રેરે છે. જ્ઞાનચંદ્રજી એનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. સંતબાલજીના જીવન–ચારિત્ર દ્વારા જેમ મહાવીરના ક્રાંતસાધુનાં દર્શનની ભક્તિ મને પુષ્ટ થઈ તેમ જ્ઞાનચંદ્રજી નિમિતે વિષ્ણવી ભક્તિને પુષ્ટિ મળી છે, મહાવીરનું શીલ અને કૃષ્ણનાં રસ ચૈતન્યની પ્રેમ
