________________
પ્રકાશકનું નિવેદન
૩૭ વર્ષ પહેલાંની, સને ૧૯૪૬ની વાત છે.
નળકાંઠાના ઝાંપ (તા. સાણંદ) ગામમાં મુનિશ્રી સંતબાલજીના. સાંનિધ્યમાં–વિશ્વવત્સલ ચિંતક વર્ગ –ચાલતો હતો. ધર્મદષ્ટિએ સમાજરચના' એ વિષયને કેન્દ્રમાં રાખીને મુનિશ્રીનાં ૧૭ વ્યાખ્યાને ઉપરાંત બહારથી જાણીતા સમાજસેવકોનાં વ્યાખ્યાને પણ ગાવાયાં
હતાં.
એક દિવસ અમદાવાદના જાણીતા સમાજસુધારક ડો. હરિપ્રસાદ 9. દેસાઈ આ વર્ગમાં વ્યાખ્યાન આપવા આવ્યા હતા. તેમણે આ વન–૧માણસ ઘડવાનું કારખાના–ની ઉપમા આપી હતી.
માણસ તો ઈશ્વરનું સર્જન છે, વળી આપણે માણસ તે છીએ જ તે પછી ડો. હરિપ્રસાદ દેસાઈ આવી ઉપમા દ્વારા – કારખાનું –અને “માણસ ઘડવો” એમ કહીને શું કહેવા માગે છે ? અને આવી ઉપમા કેમ આપી હશે ?
- ભાલ નળકાંઠો પ્રયોગ પર નજર ફેરવતાં ડોકટર સાહેબને કહેવાનું તાત્પર્ય અને એમની એ ઉપમાની યથાર્થતા સમજાય છે. એક વખત મુનિશ્રીને કેઈએ પ્રશ્ન કર્યો?
આપનું સ્વપ્ન મહાન છે. પણ સ્વપ્નને સાકાર કરવા માટે જે શક્તિશાળી વ્યક્તિએ જોઈએ તે ક્યાં છે ?
મુનિશ્રીએ આ મતલબનું કલ્યાને ખ્યાલ છે :
કુંભાર માટીનાં વાસણ ઘડવાની માટી સ્થાનિક મળે તેને ઉપયોગ કરે છે. જેવી મળે તેવી પણ વાસણ બનાવવું જ છે તે સ્થાનિક માટીને જ કામમાં લેવી જોઈએ.
એમ આ પ્રયોગ ચાલે છે.
આમાં સહેજે કહેજે આ (ભાલ નળકાંઠા) પ્રદેશ અને આ પ્રજ આવી મજ્યાં. તેને કેન્દ્રમાં રાખીને જ આ પ્રયોગ ચલાવવો રહ્યો.
