________________
७६
જશે અને પતનનો માર્ગ સરળ બનશે. માટે પ્રત્યેક રાજકીય સમસ્યાનો ઉકેલ કરવાને લોકોને અહિંસક માર્ગ શીખવો પડશે તેમ તેમની આર્ષદૃષ્ટિ જોતી હતી. ભૂતકાળમાં મહાવીર ને ગાંધીજીએ જે માર્ગ શીખવ્યું છે તે માર્ગે ચાલતાં ચાલતાં જનજાગૃતિ અને અન્યાયના અહિંસક પ્રતિકારની લોકકેળવણી આપવી પડશે. તે દૃષ્ટિએ પૂ. સંતબાલજી સમજાવતા કે
સત્તાલેભી અને રાજ્ય, ધનાભી પ્રતિનિધિ; અસાવધ રહે છે, તો આવ્યું પતન જાણજે. ગાદી માટે નથી રાજ્ય. પ્રજા અધે જ રાજ્ય છે; નીતિને ન્યાય જિવાડે, પ્રજા તે થાય છે સુખી.
જ્યારે ધર્મદષ્ટિના પ્રોગક્ષેત્રની પ્રજાને ન્યાય માટે જાગૃત કરવાનો પ્રસંગ આવ્યો ત્યારે પૂ. નાનચંદભાઈની શક્તિનો પણ આ પ્રયોગને પૂરો સહયોગ મળી રહ્યો.
રાયે ગણતધારા દ્વારા ગણોતિયાને જમીનને માલિક બનાવવાની પ્રક્રિયા આરંભી હતી. એટલે છેલ્લે ખેડૂત જમીન માલિકને સાંથ તરીકે મહેસૂલના બે પટ આપે તેવો કાયદો ચાલતો હતો. રાજ્ય અને ખેડૂત વચ્ચેની જમીનદારની કડી નાબૂદ કરવાના હેતુથી ગણોતિયાએ ફરજિયાત જમીન ખરીદી લેવાને નવો કાયદો આવતો હતો, તેમાં જમીનની કિંમત મહેસૂલના ૨૦૦ પટ સુધી નકકી કરવાની રેવન્યુ અધિકારીને સત્તા આપવામાં આવી હતી. નક્કી કરેલી કિંમતે ખેડૂત જમીન લેવાની ના પાડે તો તે જમીન ખાલસા કરીને હરાજ થઈ શકે તેવા
