________________
૭૪
નાનચંદભાઈ અને શુદ્ધિપ્રયેાગ છાવણને કુદરતી ન્યાયમાં શ્રદ્ધા હતી, અને તેથી જ રાજ્યના કાયદાનો કે સામાની નબળાઈ પર પ્રહાર કરનારી યુક્તિ-પ્રયુક્તિના આશ્રયનો વિચાર જ ન કરતા.
એક વખત ધારાસભ્ય કુરેશભાઈ કલેકટરશ્રીને લઈને આવ્યા. ગણેતિયાની વિગતે જાતે સાંભળી કાયદા પ્રમાણે ન્યાય દેવાની એમણે તત્પરતા બતાવી. ત્યારે નાનચંદભાઈ એ કહ્યું: “આ સામાજિક પ્રયોગ છે. સમાજને, સમાજ માટે સમાજ દ્વારા જે પ્રયોગ થાય છે તેની બધી વાત સમાજ પાસે ખુલ્લી છે. પણ રાજ્ય પાસે મન ખેલીને વાત કરવાનું કાર્ય અમારું નથી.” એમ કહીને કશી ફરિયાદ ન કહી. સત્યાગ્રહની સચ્ચાઈ સભર ઈમાનદારીએ વગ અને પ્રભાવ છતાં રાજસત્તાને ઉપગ ન કરવાની સાવધાનીએ ગામ પર અને મંદિર પર પણ ઊંડી અસર ઊભી કરી.
એમાંએ જ્યારે મંદિરના સેક્રેટરીને મંદિર સાથે અણબનાવ થયે, ત્યારે તે બધી રીતે સાથ-સહકાર આપી ખેડૂતની બાજી જિતાડવા તત્પર થયે; પણ નાનચંદભાઈએ કહ્યુંઃ પિતાના મતભેદ માટે કે સ્વાર્થ માટે મંદિરને નુકસાન કરવાના આશયથી તમો મદદ આપી રહ્યા છે. આવી મદદ શુદ્ધિપ્રયાગ ન લઈ શકે.” તેમ કહી વિનયપૂર્વક તેની મદદ પાછી ઠેલી. આ બધી વાતે સત્યાગ્રહીની સત્યનિષ્ઠાની સુંદર છા૫ અને માનની લાગણી ઊભી કરી. ધીમે ધીમે ગામના પણ સભામાં આવવા
