________________
નિર્ભેળ અહિંસાની દૃષ્ટિએ ઊતરતી છતાં હિંસાની દૃષ્ટિએ કદાચ ચડતી હોઈ શકે. કદાચ એટલા માટે કે સામે કહી નાખ્યા પછી પણ જે આપણું અભિમાન વધે તો તે વળી એક અનર્થને બદલે બીજા અનર્થ વધારે છે. માટે એ ભૂમિકા હિંસાની દૃષ્ટિએ પણ એકાંતે સારી જ છે, એમ કહી શકાતું નથી. સાચી અને સુંદર વાત એ છે કે, હિંસા પછી કાયરની હો કે વીરની હો, પણ બૂરી જ છે. અને અહિંસાને માર્ગ એટલે તે સુંદર છે કે કાયરતા પ્રથમ પ્રથમ ભાસે, તેય નિર્ભેળ અહિંસાનો માર્ગ હશે તે આખરે એમાંથી આપોઆપ વીરતા પ્રગટવાની જ છે. હવે વ્યક્તિગત મુદ્દા પર આવું, તમારે આવી પળે, જયાં લગી મનમાં ફફડાટ ન થાય ત્યાં લગી એ બધું સહન કરવું અને ન સહન થાય ત્યારે તે પ્રસંગ અને સ્થાનને ઈરાદાપૂર્વક તે પળ પૂરતા ટાળવાં; કાયમ માટે નહિ. આ અભ્યાસ પાડવા જતાં ભૂલો તે થશે જ પણ તે તમોને સાલવી જોઈએ. અને હંમેશાં પાંચ મિનિટ પ્રભુ પાસે એવી પ્રાર્થના કરવી કે “હે પ્રભુ! હું ફલાણું વ્યક્તિની કુટેવ ભાળું છું, તે મારી મોટી ડ્યુટી છે. હે નાથ ! તેને તું નિવાર.” આ પ્રાર્થના આપણુ અહિંસાના સિદ્ધાંતને ટેકો આપે છે એટલે કે આપણે ઈચ્છાઓ કે અનિચ્છાએ જે ભૂમિકાએ જવા માગીએ છીએ, તે ભૂમિકાએ જવા સારુ થોડાં પગલાં આગળ વધારે છે. આ તમારા નાનકડા મંડળમાં કરેલે તમારો અખતરો આબાદ રીતે સફળ નીવડશે જ, એમાં મને તે લવલેશ શંકા નથી, પણ માને કે સામાને હૃદયપલટો ન થયો તે પણ તમે કશું ગુમાવવાનાં તે નથી જ. એછામાં ઓછું એટલું તો બળ તમને મળશે, કે જેથી બીજાઓ તમોને “બાયલા” માને તોય તમને દુ:ખ નહિ થાય. કદાચ તમને લાગશે કે, આવા અખતરા કરતાં કરતાં તો સમય અને શક્તિ ખૂબ વેડફાય અને ફળ તે સાવ નજીવું. તો હું કહીશ કે એવા પ્રયુગમાં સમય અને શક્તિ વેડફાતાં નથી પણ તાજા થાય છે. જેમ શીખેલી વસ્તુ બીજાને શીખવીએ કે વારંવાર ફેરવ્યા કરીએ તેમ જ્ઞાનમાં વધારો થાય છે અને સ્મૃતિ ઘસાતી નથી
૧૨
