________________
જ્ઞાનાવરણીય કર્મ વિવરણ
૨૩ આવી જાય તોપણ સમ્યજ્ઞાન સ્વભાવમયવસ્તુ છે તે તો તેની તે જ છે, તે છે; અને જડ અજ્ઞાનમય પડદા સમાન કર્મ છે તેનાથી રહિત થાય ત્યારે પણ સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ જેવી ને તેવી સ્વભાવમાં જ છે. અર્થાત્ જેમ સૂર્યને અને અમાવસ્યાની મધ્યરાત્રિને પરસ્પર અત્યંત ભેદ છે, તે જ પ્રમાણે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુને અને જ્ઞાનાવરણીય કર્મને પરસ્પર અત્યંત ભેદ છે, કારણ કે કર્મ અજ્ઞાન છે અને તે જ્ઞાન છે, કર્મ અચેતન છે અને તે ચેતન છે, કર્મ અજીવ છે અને તે જીવ છે. જ્ઞાન કર્મને જાણે છે પણ કર્મ જ્ઞાનને જાણતાં નથી. જ્ઞાન અને કર્મ એ બે વસ્તુ છે અને એ બન્નેનાં લક્ષ્ય-લક્ષણ એક નથી. જેમ સૂર્ય અને પ્રકાશ એક છે તેમ જ્ઞાન અને અજ્ઞાન ક્યારેય ન એક છે, ન થશે કે ન થયાં હતાં. જ્ઞાન અને અજ્ઞાનનો મેળ છે તે એવો નથી કે જેવો ફૂલ-સુગંધનો, તલ-તેલનો તથા દૂધ-વૃતિનો મેળ છે. વળી, જ્ઞાન અને અજ્ઞાનનો જે અંતરભેદ છે તે એવો છે કે જેવો સૂર્ય અને અંધકારનો અંતરભેદ છે. આ અનાદિ વાર્તા છે. શ્રીગુરુ વિના એના સારનો લાભ થતો નથી.
જેમ સૂર્યમાં પ્રકાશગુણ સૂર્યના સ્વભાવથી જ છે તેમ જે વસ્તુમાં કેવલ જ્ઞાનાદિ જ્ઞાનથી તન્મયી ગુણ છે, તે કેવલ જ્ઞાન છે. અર્થાત્ જેમાં કેવલ જ્ઞાનાદિ ગુણો નથી તે અજ્ઞાનવસ્તુ છે અને જેમાં જ્ઞાનગુણ છે એવો કેવલ જ્ઞાન (ગુણ) છે. તે પરઅપેક્ષાએ આઠ પ્રકારથી છે. પણ જેમ સૂર્ય-પ્રકાશ એક તન્મયી છે તેમ કેવલ જ્ઞાનવસ્તુ પોતાના ગુણસ્વભાવ લક્ષણને છોડીને જડ અજ્ઞાનમયી વસ્તુથી કદી પણ ન એક તન્મયી થઈ છે, ન થશે કે ન છે. માટે તે સજ્જન! આઠ પ્રકારના જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો વિચાર કરીને
