________________
૧૦
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા સ્વભાવમાં છે તે તો જ્યાંની ત્યાં, જેવી ને તેવી, જેવી છે તેવી, તેની તે જ, છે તે છે, જેને કોઈ તો નિરાકાર માને છે, કહે છે, તથા એ જ વસ્તુને કોઈ સાકાર માને છે, કહે છે, અર્થાત્ એ જ વસ્તુને કોઈ કેવી માને છે તથા કોઈ કેવી માને છે.
હવે જુઓ! ચિત્રહસ્ત, પરસ્પર સમ્યજ્ઞાન સ્વભાવવસ્તુને આંગળીથી સૂચવે છે. પૂર્વ(દિશા) વાસી કહે છે, માને છે કે તે સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ પશ્ચિમમાં છે. પશ્ચિમ દિશા)વાસી કહે છે, માને છે કે તે સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ પશ્ચિમમાં નથી પણ તે વસ્તુ પૂર્વમાં છે. દક્ષિણવાસી કહે છે, માને છે કે તે સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ પૂર્વમાં નથી તથા પશ્ચિમમાં પણ નથી, તે સમ્યજ્ઞાનમયી. સ્વભાવવસ્તુ તો ઉત્તરમાં છે. ઉત્તરવાસી કહે છે કે તે સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ તો પૂર્વ, પશ્ચિમ, ઉત્તરમાં પણ નથી પરંતુ તે સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ દક્ષિણમાં છે. એ જ પ્રમાણે અગ્નિખૂણાનો વાસી તે વસ્તુને વાયવ્યખૂણામાં માને છે, વાયવ્યખૂણાનો વાસી તે વસ્તુને અગ્નિખૂણામાં માને છે, નૈઋત્યખૂણાનો વાસી તે વસ્તુને ઈશાનખૂણામાં માને છે અને ઈશાનખૂણાનો વાસી તે વસ્તુને નૈઋત્યખૂણામાં માને છે. એ જ પ્રમાણે નિશ્ચયાવલંબી વ્યવહારને નિષેધે છે તથા વ્યવહારાવલંબી નિશ્ચયને નિષેધ છે. યથા
(સવૈયો) - એક કહું તો અનેક હી દીખત
એક અનેક નહીં કછુ ઐસો, આદિ કહું તો અંત હી આવત
આદિસુ અંતસુ મધ્યસુ કૈસો;
