________________
૧૩૨
સમ્યગ્ગાનદીપિકા
તરફ, તન-મન-ધન-વચનની તરફ અને તન, મન, ધન, વચનાદિનાં જેટલાં શુભાશુભ વ્યવહાર-ક્રિયા-કર્મ તથા તેનાં શુભાશુભ ફળ છે તેની તરફ જુએ છે પણ એ રસ્તે સ્વસમ્યગ્નાન નથી દેખાતું, નથી સ્વાનુભવમાં આવતું, પરંતુ આ સંસાર તન, મન, ધન, વચનાદિની તરફ દેખવાનું છોડીને સ્વસમ્યજ્ઞાન તરફ નિશ્ચયથી દેખે તો સ્વસમ્યજ્ઞાન જ દેખાય અને સ્વસમ્યગ્નાનાનુભવની અચળતા, પરમાવગાઢતા થાય.
લોકાલોકને જાણવાની તથા નહીં જાણવાની, એ બન્ને કલ્પનાને સહજસ્વભાવથી જ જે જાણે છે તે જ સ્વસમ્યજ્ઞાન છે.
જેમ લીલા રંગની મેંદીમાં લાલ રંગ છે પરંતુ તે દેખાતો નથી. પથ્થરમાં અગ્નિ છે પરંતુ તે દેખાતો નથી. દૂધમાં ઘી છે. પરંતુ તે દેખાતું નથી. તલમાં તેલ છે પરંતુ તે દેખાતું નથી. ફૂલમાં સુગંધ છે પણ તે દેખાતી નથી. એ જ પ્રમાણે જગતમાં સ્વસમ્યજ્ઞાનમય જગદીશ્વર છે પરંતુ ચર્મનેત્ર દ્વારા એ દેખાતો નથી. પણ કોઈને શ્રીસદ્ગુરુવચનોપદેશ દ્વારા તથા કાળલબ્ધિના પરિપાકથી સ્વભાવસમ્યગ્નાનથી તન્મયરૂપ (જગદીશ્વર) સ્વભાવસભ્યજ્ઞાનાનુભવમાં અચળ દેખાય છે.
જેમ વ્યભિચારિણી સ્ત્રી પોતાનાં ઘરનાં કામકાજ કરે છે પરંતુ તેનું ચિત્ત (મન) વ્યભિચારી પુરુષ તરફ લાગી રહ્યું છે; એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્દષ્ટિ પૂર્વકર્મપ્રયોગથી સાંસારિક કામકાજ કરે છે પરંતુ તેનું ચિત્ત (મન) સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્મા તરફ લાગી રહે છે.
જેમ જે સ્ત્રીના માથે ભરથાર છે, કદાચિત્તે સ્ત્રી પરપુરુષના નિમિત્તથી ગર્ભ પણ ધારણ કરે તોપણ તેને દોષ લગાડી શકાતો નથી; એ જ પ્રમાણે કોઈ પુરુષના મસ્તકથી તન્મયરૂપ મસ્તક ઉપર સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરબ્રહ્મ પરમાત્મા છે તે
