________________
પ્રસ્તાવના
(પ્રથમવૃત્તિ) 'गुणाः पूजास्थानं गुणिषु न च लिङ्गं न च वयः ।
– મવમૃત: પુત્રનાં લક્ષણ પારણામાંથી જણાય” એવી કહેવત છે, તે પ્રમાણે શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની પ્રતિભા બહુ નાની વયમાં જ ઝળકી ઊઠી હતી. એમ કહેવાય છે કે એક મુસ્લિમ સંતે (ફકીરે) તેમના પિતાશ્રીને જણાવેલું કે તમને એક પ્રતાપશાળી પુત્ર પ્રાપ્ત થશે. સાત વર્ષે તો તેમને એક મડદું બળતું જોતાં જાતિસ્મરણ ઊપજ્યું હતું. આઠ વર્ષે તેમણે કવિતા લખેલી તે મોટી ઉમ્મરે તપાસતાં સમાપ હતી એમ તેઓશ્રીએ પોતે લખ્યું છે. રામ ઇત્યાદિનાં ચરિત્રો ઉપર તેમણે કવિતાઓ રચી છે એમ “સમુચ્ચય વયચર્યા” માં પોતે લખ્યું છે. પરંતુ તે વખતનાં લખાણોમાંથી થોડું જ સચવાઈ રહ્યું છે. દશબાર વર્ષથી તે માસિકોમાં લેખો મોકલતા, તથા અવઘાન કરતા તે વિષે પણ કોઈ કોઈ પત્રોમાં છપાતું. તે તે માસિકો આદિમાંથી જે સંગ્રહ થઈ શક્યો તે આ “સુબોઘ સંગ્રહ'માં છપાવ્યો છે. છેવટનાં ત્રણ પાન ગદ્યનાં મળી આવ્યાં છે તે પણ આ સંગ્રહમાં જ લઈ લીધાં છે.
“સ્ત્રીનીતિબોઘક' પુસ્તક તેઓશ્રીની હયાતીમાં જ છપાઈ ગયું હતું તેથી તેની પ્રસ્તાવના સહિત આમાં છાપ્યું છે.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ, 1 સ્ટે. અગાસ, વાયા આણંદ લિ. બ્રહ્મચારી ગોવર્ધનદાસ સં ૨૦૦૮, કા. સુ. ૧૫, મંગળ - તા. ૧૩-૧૧-૫૧ 4
