________________
તમારી સોસાયટીમાં કોઈ છોકરો ગામડેથી રહેવા આવે. એ નહોતો ત્યારે જે ચેન-અમન હોય, તે એના આવ્યા પછી એક જ ધડાકે ભાંગીને ભૂકો કરી નાખે અને તમને ત્રાસ વર્તાવે, તો તમે શું કરો ? એને પાછો એ જ્યાં હતો ત્યાં જ રહેવા મોકલી દો ને ? આવું જ કાંઈક આપણા આત્માનું પણ છે. તો આ આખી કથા આત્માને - પોતાને કેન્દ્રમાં રાખીને લખાઈ છે.
એક રીતે જોઈએ તો આ આત્માની પ્રગતિની કથા છે. આત્મા ક્યાં હતો ? અનાદિ નિગોદમાં – અવ્યવહાર રાશિમાં હતો. ત્યાંથી નીકળીને વ્યવહારમાં આવ્યો. એકેન્દ્રિયના અનેક વિભાગ : પૃથ્વીકાય, અપકાય વગેરે. પછી બેઇન્દ્રિય, તેઈન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય; પછી અસંજ્ઞી, પછી સંજ્ઞી. એમાં પણ અનેક યોનિ, અનેક કુળ, અનેક ગતિ, અનેક સ્થિતિ, આ બધી ભૂમિકાઓમાં ફેરવતાં ફેરવતાં ક્યારેક મનુષ્ય અવતાર આપ્યો. એમાં “સદાગમ' જેવા મિત્રની મૈત્રી આપી. ગુરુભગવંતો “તત્ત્વસંવેદન જેવાં પાણી પીવડાવે. આમ, ઘણું બધું આવે આની અંદર. વાંચવા જેવી કથા છે.
મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા આપણા જૈન સંઘના અને ભારતના અગ્રગણ્ય સોલિસીટર હતા. મુંબઈ રહેતા. ભાવનગરના વતની. પંડિત કુંવરજી આણંદજીના ભત્રીજા. પૂજ્ય વૃદ્ધિચંદ્રજી દાદાના અને ગંભીરવિજયજી મહારાજના પરમ શ્રાવક. એમના ચરણો સેવીને એમણે ઘણું જ્ઞાન મેળવ્યું. આનંદઘનજીનાં પદો ઉપર ગંભીરવિજયજીએ વિવેચન કરાવ્યું અને ૫૦ નોટબુકો લખાવરાવી. રહસ્યો ખોલી આપ્યાં. એના ખાસ જાણકાર.
પાછા ભારતની સ્વતંત્રતાની ચળવળના લડવૈયા. એમાં એમને જેલ થઈ. ૧૯ મહિના અંગ્રેજ સરકારની જેલમાં ગયા. એ ૧૯ મહિનામાં એમણે આ “ઉપમિતિ ભવ પ્રપંચ કથા',
67
