________________
ઓળખાવનારા મહાપુરુષો (?) આ શાસનમાં છે. રમૂજ થાય તેવી વાત છે. કોઈક મહાત્માએ વિશેષ ગ્રંથ ઉપર વૃત્તિ લખી. તે પોતે લખે છે કે જ્યારે અભયદેવસૂરિજી યાદ આવે ત્યારે હું મારી જાતને ધન્ય માનું છું. કારણ કે અભયદેવસૂરિજીને લખેલી વૃત્તિની શુદ્ધિ શિથિલાચારી દ્રોણાચાર્ય પાસે કરાવવી પડતી હતી જયારે મારી વૃત્તિને સંશોધિત કરનારા સુવિહિત સાધુ ભગવંતો મને મળ્યા. હું કેવો ભાગ્યશાળી !
આવું લખવું તે બીજું કશું જ નથી પણ માત્ર જ્ઞાનનો ઉન્માદ છે. જે જ્ઞાન ચિત્તમાં અહંકાર જગાડે, પૂજ્ય પુરુષો પ્રત્યે દુર્ભાવ ઉત્પન્ન કરે, આગ્રહ-કદાગ્રહ પેદા કરે, ક્લેશ કરાવે, તેને જ્ઞાન કેમ કહેવાય ? જ્ઞાન તે કદાગ્રહ છોડાવી સદાગ્રહ તરફ પ્રેરે, કલેશપ્રવૃત્તિનો નાશ કરી સમાધાન તરફ પ્રેરે, વિભાજનવૃત્તિને દૂર કરી સમન્વય તરફ પ્રેરે, સંકુચિતતા છોડાવી ઉદારતા આપે, રાગ-દ્વેષ છોડાવી સમતા તરફ વાળે.
तज्ज्ञानमेव न भवति यस्मिन्नुदिते विभाति रागगणः । .. तमसः कुतोऽस्ति शक्तिदिनकरकिरणाग्रतः स्थातुम् ॥
તે જ્ઞાન જ્ઞાન નથી, જે ભણ્યા પછી મનમાં રાગ-દ્વેષ જાગે. ભણવું, ભણાવવું, ગ્રંથસર્જન, સંપાદન કરવું – આ બધું સરલ છે. પણ ચિત્તને સરળ બનાવવું બહુ જ કઠિન છે. જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ, એ એક વાત છે. અને જ્ઞાનનું પરિણમવું એ બીજી વાત છે. એટલું તો નક્કી છે કે જેને જ્ઞાન પરિણમ્યું હોય તેના મુખમાં ક્યારે પણ આવી અવળ વાણી પ્રગટે જ નહિ.
ચોક્કસ, દ્રોણાચાર્યજી, સૂરાચાર્યજી યાવત્ સિદ્ધર્ષિ વિગેરે મહાપુરુષો ચૈત્યવાસી હતા, તે સત્ય છે, પરંતુ તેઓ અમારા કરતાં વધુ વિશુદ્ધ ચારિત્રનું પાલન કરનારા હતા, તે પણ સત્ય છે.
22
