________________
७८६
नन्दीसूत्रे राष्ट्रस्य राजा एकदा कौतुकार्थ तत्समीपे त्रीणि वस्तूनि प्रेषितवान्-गूढं सूत्रम्गुप्तप्रन्थिमत् सूत्रम् १, समायष्टिः-समभागं काष्ठम् २, अलक्षितद्वारः समुद्को जतुना लिप्तः ३ । मुरुण्डस्तानिवस्तूनि स्वपुरुषानाहूय दर्शयति, न च तानि केनापि विदितानि ततो राजा कलाचार्यमाहूय पृच्छति-हे आर्य ! भवान् अस्य ग्रन्थिद्वारं जानाति ? आचार्य आह-जानामि । इत्युक्त्वा तेन तदैव सूत्रमुष्णजले निक्षिप्तम् , ततस्तत्सूत्रमुष्णजलसंयोगेन निर्मलं जातम् मलापगमे सति लब्धः सूत्रस्यान्तः, ग्रन्थिभागोऽपि दृष्टः । यष्टिरपि जले निक्षिप्ता । ततो गुरुभागो मूलमिति विज्ञातम् । गुरुभागे एव ग्रन्थिर्भवति। समुद्गकोऽप्युष्णोदके क्षिप्तः, तेन सर्व जतु राज्य करता था। उसके पास किसी दूसरे राष्ट्र के राजा ने क्रीडानिमित्त तीन वस्तुएँ भेजी। उनमें एक गूढसूत्र था, जिसमें गांठ गुप्त थी १। दूसरी समभागवाली यष्टि थी जिसका मूल भाग गुप्त था २ । तीसरा लाख से अलक्षित द्वारवाला डिब्बा था ३ । मुरुण्ड ने इन तीनों चीजों को अपने निजी व्यक्तियों को बुलाकर दिखलाया परन्तु कोई भी इन के भेद को नहीं जान सका। बाद में कलाचार्य को बुलाकर राजा ने उस से पूछा-हे आर्य ! आप इस सूत्र के ग्रन्थिद्वार को जानते हैं। कलाचार्य ने कहा-हां जानता हूं। फिर उस कलाचार्य ने गर्मजल मंगवाकर उस सूत्र को उस गरमजल में डाल दिया। गरमजल के संबंध से वह निर्मल हो गया। मल रहित होते ही सूत्र का अंत और ग्रन्थिभाग ये दोनों दिखलाइ देने लगे। वाद में उस ने यष्टि को भी जल में डाल दिया। डालते ही यष्टि का जो मूलभागथा वह जल में डूब गया। डूबते ही उसको इस बात का કરતા હતા. કેઈ બીજા રાજ્યના રાજાએ તેની પાસે ક્રીડા નિમિત્તે ત્રણ વસ્તુઓ मोदी. (१) मा ४ गूढसूत्रहतु, भां शुत इती. (२) भी सर ભાગ વાળી લાકડી હતી જેને મૂળ ભાગ ગુપ્ત હતા. (૩) લાખથી અલક્ષિત દ્વારવાળો ડઓ હતે. મુરુડે તે ત્રણે ચીજો પોતાના ખાસ માણસેને બોલાવીને બતાવી, પણ કોઈ પણ તેનું રહસ્ય સમજી શકયું નહીં. ત્યાર બાદ કળાચા
ને બેલાવીને રાજાએ તેમને પૂછ્યું, “હે આર્ય! આપ આ સૂત્રના ન્યિ દ્વારને જાણે છે? કલાચાયે કહ્યું, “હા જાણું છું. ” પછી તે કળાચા ગરમ પાણી મંગાવ્યું, અને તે સૂત્રને તે ગરમ પાણીમાં મૂકયું. ગરમ પાણીના સંસગથી તે સ્વચ્છ થયું. નિર્મળ થતાં જ સૂત્રને અંત તથા ગ્રન્થિભાગ એ બને દેખાવા લાગ્યા. પછી તેમણે લાકડીને પણ પાણીમાં મૂકી મૂક્તા જ લાકડીને જે મૂળ ભાગ હેતે તે પાણીમાં ડૂબી ગયા. ડૂબતા જ તેમને તે વાત સમજાઈ
શ્રી નન્દી સૂત્ર
