________________
१९५
ज्ञानचन्द्रिकाटीका - ज्ञानभेदाः ।
छाया - अथ किं तत् केवलज्ञानम् ?, केवलज्ञानं द्विविधं प्रज्ञप्तम् । तद् यथा भवस्थ केवलज्ञानं च, सिद्ध केवलज्ञानं च ॥
9
टीका - शिष्यः पृच्छति' से किं तं केवलनाणं ' इति । अथ किं तत् केव - लज्ञानम् ? हे भदन्त ! पूर्वनिर्दिष्टस्य केवलज्ञानस्य किं स्वरूपमित्यर्थः । उत्तरमाह 'केवलनाणं दुविहं पण्णत्तं ' इत्यादि । केवलज्ञानं तत्र केवलं - १ परिपूर्णम् २ समग्रम्, ३ असाधारणम् ४ निरपेक्षम् ५ विशुद्धम्, ६ सर्वभावप्रज्ञापकम् ७ संपूर्ण लोकालोकविषयकम्, ८ अनन्तपर्यायं चेत्यर्थः तथाविधं यद् ज्ञानं तत् केवलज्ञानम् । तत्र
१ - परिपूर्णम् - सकल द्रव्यभावपरिच्छेदकत्वात् ।
२ - समग्रम् — एकस्य जीवपदार्थस्य यथा सर्वथा परिच्छेदकं, तथाऽपरस्यापीत्याशयात् ।
मन:पर्ययज्ञान के स्वरूप सुन चुकने बाद अब जब शिष्य केवलज्ञान के स्वरूप को पूछता है - है भदन्त । पूर्वनिर्दिष्ट केवलज्ञान का क्या स्वरूप है ? उत्तर - केवलज्ञान दो प्रकार का प्ररूपित किया है, वे दो प्रकार ये हैं - एक भवस्थ - केवलज्ञान और दूसरा सिद्ध केवलज्ञान । केवल-अर्थात्१ परिपूर्ण, २ समग्र, ३ असाधारण, ४ निरपेक्ष, ५ विशुद्ध, ६ सर्वभावप्रज्ञापक, ७ सम्पूर्णलोकालोकविषयक, ८ अनंतपर्याय, ये सब केवल के अर्थ हैं । ऐसा जो ज्ञान है वह केवलज्ञान है ।
१ परिपूर्ण - यह ज्ञान सकल द्रव्य और उनकी समस्त त्रिकालवर्ती पर्यायों को जानता है इसलिये इसको 'परिपूर्ण ' कहा है ।
મન:પર્યાંયજ્ઞાનનું સ્વરૂપ સાંભળી લીધા પછી હવે શિષ્ય કેવળજ્ઞાનનું સ્વરૂપ પૂછે છે-હે ભદન્ત ! પૂર્વનિર્દિષ્ટ કેવળજ્ઞાનનું કેવું સ્વરૂપ છે?
ઉત્તર—-કેવળજ્ઞાન એ પ્રકારનું પ્રરૂપિત કરેલ છે. તે એ પ્રકાર આ પ્રમાણે છે– (१) लवस्थ-डेवणज्ञान भने (२) सिद्ध- जेवणज्ञान, जेवण खेटवे हैं - ( १ ) परिपूर्ण, (२) समय, (3) असाधारण, (४) निरपेक्ष, (५) विशुद्ध, (६) सर्वभावअज्ञाय, (७) संपूर्ण बायो विषय, (८) अनंतपर्याय, या अघां " जेवण છે. આવું જે જ્ઞાન હૈાય તે કેવળજ્ઞાન છે.
ના અ
(१) परिपूर्ण - या ज्ञान समस्त द्रव्य भने तेभनी समस्त त्रिक्षणवर्ती પર્યાયાને જાણે છે તેથી તેને પરિપૂર્ણ કહેલ છે.
શ્રી નન્દી સૂત્ર
