________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ स्त्रीमोक्षनिरूपणम्
७८१
न तावद् भिन्नकर्मोदयरूत्वेन, भिन्नकर्मोदयरूपाणामपि पञ्चेन्द्रियजात्या - दीनां देवगत्यादीनां च सदा सम्बन्धदर्शनात् ।
नापि पुरुषवत् स्त्रिया अपि स्त्रियां प्रवृत्तिदर्शनेन तयोः सम्बन्धाभाव इति वक्तुं युक्तम्, इयं प्रवृत्तिर्हि पुरुषाप्राप्तौ स्ववेदोदयादपि सम्भवत्येव । उक्तश्च' सा स्वकवेदात् तिर्यग्वदलाभे मत्तकामिन्याः ' इति ।
अथ स्त्रीत्वस्य पल्यशतपृथक्त्वावस्थानाभिधानात् पुरुषाभिलाषरूपे वेदाख्ये भावे स्त्रीशब्द आगमे प्रयुक्त इत्यपि न वक्तुं युक्तम्, पृथक्त्वमित्यनेन द्विसंख्या
यदि कहो कि स्त्री शरीर और पुरुषाभिलाषात्मक वेद, इन दोनों का संबंध नहीं बन सकता है इसलिये यह समास आयुक्त है सो इस पर हम यह पूछते हैं कि इनमें परस्पर में सम्बन्धका अभाव क्यों है ? क्या ये भिन्न २ कर्मोदयरूप हैं इसलिये ? अथवा पुरुषकी तरह स्त्रियोंके भी स्त्रियों में प्रवृत्ति देखी जाती हैं इसलिये ? यदि प्रथम पक्ष अंगीकार किया जावे तो इससे भिन्नता सिद्ध नहीं होती है, क्यों कि भिन्न कर्मोदयरूप भी पंचेन्द्रिय जाति आदिका तथा देवगति आदिका सदा संबंध देखा जाता है। द्वितीय पक्ष भी उचित नहीं कारण कि त्रीकी स्त्रीमें प्रवृत्ति, पुरुषकी प्राप्ति न होने पर वेदोदय के कारण ही होती है। कहा भी है- “ सा स्वकवेदात् तिर्यग्वदलाभे मत्तकामिन्या: " अर्थात् यह प्रवृत्ति स्त्रीवेद के उदयसे पुरुषकी प्राप्ति न होने पर तिर्यचनी में, तोर्यचनोकी तरह कामोन्मत्त स्त्रीकी होती है । " स्त्रीत्वका पल्यशत पृथक्त्व
જો એવું કહેા કે, સ્ત્રી શરીર અને પુરૂષાભિલાષાત્મક વેદ, આ બન્નેને સંબંધ બની શકતા નથી. આ કારણે એ સમાસ અયુકત છે. તે આની સામે અમે પૂછીએ છીએ કે, આમાં પરસ્પરમાં સંબંધને અભાવ કેમ છે ? શું એ ભિન્ન ભિન્ન કમહૃદયરૂપ છે આ માટે ? અથવા પુરૂષની માફક ક્રિયાની પણ શ્રિયામાં પ્રવૃત્તિ જોવામાં આવે. છે આ માટે ? જે પ્રથમ પક્ષના અંગિકાર કરવામાં આવે તે આનાથી ભિન્નતા સિદ્ધ થતી નથી. કેમકે, ભિન્નક હૃદયરૂપ પણ પાંચેન્દ્રિય જાતિ આદિના તથા દેવગતિ આદિના સદાય સબંધ દેખવામાં આવે છે. બીજો પક્ષ પણ ઉચિત નથી. કારણ કે, સ્ત્રીની સ્ત્રીમાં પ્રવૃત્તિ પુરૂષની प्राप्ति न थवाथी वेहेोहयना अरो थाय छे. उधुं पशु छे- “सा स्वकवेदात् तिर्यग्वदलाभे मत्तकामिन्या " अर्थात् आ अवृत्ति स्त्रीवेदना उध्यथी यु३षनी પ્રાપ્તિ ન થવાથી તિય ચયાનીમાં, તિય ચનીની માફક કામાન્મત્ત સ્ક્રીની
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
