________________
६२२
उत्तराध्ययनसूत्रे
अनेन कृष्णलेश्यायाः सद्भाव एव पश्चास्रवप्रमत्तत्वादीनां दर्शनात् तेषां लक्षणत्वमुक्तम् । यो हि यस्य सद्भावे एव भवति स तस्य लक्षणमुच्यते, यथो उष्णत्वमग्नेः, एवमुत्तरत्रापि लक्षणत्वभावना कार्या ॥ २२ ॥
नीललेश्यालक्षणमाह-
मूलम् - इस्सा अमरिस अतवो, अविज्जमाया अहीरिया ।
गेही पओसे ये संढे, पत्ते रसलोलुंए ॥ २३ ॥ सायiवेसए ये आरम्भाओ, अविरओ खुदो साहस्सिओ नरो । एयजोर्ग समाउत्तो, नीललेसं तुं परिणमे ॥ २४ ॥
छाया - - ईर्ष्या अमर्ष अतपः, अविद्या माया अहीकता ।
यृद्धिः प्रद्वेषश्च शठः, प्रमत्तो रसलोलुपः ॥ २३ ॥ सातगवेषकच आरम्भात् अविरतः क्षुद्रः साहसिको नरः । एतद्योगसमायुक्तो नीललेश्यां तु परिणमति ॥ २३ ॥ टीका--' इस्सा' इत्यादि
ईर्ष्या - परगुणासहनं च, अमर्षः - अत्यन्तरोषाभिनिवेशः, अतपः- तपस्याया नाम लेश्या है । इस कृष्णलेश्या के सद्भाव में ही पंचास्त्रवप्रमत्तप्राणी बना रहता है । त्रिगुप्ति से अगुप्त रहता है आदि २ । इसीसे इनको कृष्णलेइया के लक्षण रूप से कथित किया गया है । जो जिसके सद्भाव में होता है वह उसका लक्षण होता है, जैसे उष्णताके सद्भाव में अग्नि होती है । अतः जिस प्रकार अग्नि का लक्षण उष्णता है उसी प्रकार पश्चास्रव प्रमत्त आदि भी कृष्णलेश्या के लक्षण हैं ॥ २२ ॥
सूत्रकार नीललेश्या के लक्षण कहते हैं-' इस्सा' इत्यादि । अन्वयार्थ -- (इस्सा - ईर्ष्या ) पर के गुणों को सहन नहीं करना ( अमरिस- अमर्षः ) रोष करना तथा सदा रोषमय परिणाम रखना પાંચ આસ્રવ પ્રમત્ત પ્રાણી અનેલ રહે છે. ત્રણ ગુપ્તિથી અનુપ્ત રહે છે. વગેરે વગેરે. માથી જ એને કૃષ્ણલેશ્યાના લક્ષણરૂપથી કહેવામાં કરવામાં આવેલ છે. જે જેના સદ્ભાવમાં હોય છે તે જ તેનું લક્ષણ હેાય છે. જેમકે, ઉષ્ણુતાના સદૂભાવમાં અગ્નિ હેાય છે. આથી જે પ્રમાણે અગ્નિનું લક્ષણ ઉષ્ણતા છે. એજ પ્રમાણે પાંચ આસ્રવ પ્રમત્ત આદિ કૃષ્ણુલેશ્યાનાં લક્ષણુ છે. ૨૨।। सूत्रार नीससेश्यानां लक्ष हे छे -" इस्सा " इत्यादि ! मन्वयार्थ - इस्सा - ईर्ष्या मीलना गुणाने सहन न $291, STARTE
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
