________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ५ सू.१० पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां पर्यायनिरूपणम् ७३१ तिर्यग्योनिकवदेवावसेयः, 'नवरं सट्टाणे छाणवडिए' नवरम्-पूर्वापेक्षया विशेषस्तु स्वस्थाने-मध्यमगुणकालकापेक्षया षट्स्थानपतितो भवति, ‘एवं पंचवन्ना, दो गंधा, पंचरसा, अट्ठफासा' एवम्-तथैव, पञ्चवर्णाः, द्वौ गन्धौ, पञ्चरसाः, अष्टौ स्पर्शाः वक्तव्याः, गौतमः पृच्छति-'जहण्णाभिणिबोहियणाणीणं भंते ! पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं केवइया पज्जवा पण्णता?' हे भदन्त ! जधन्याभिनिबोधिकज्ञानिनां पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकानां कियन्तः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? __ भगवान् आह-गोयमा !" हे गौतम ! 'अणंता पज्जवा पण्णत्ता' जधन्याभिनिबोधिकज्ञानिनां पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानामनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः, गौतमः पृच्छति-'से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-जहण्णाभिणिबोहियणाणीणं पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं अणंता पज्जवा पण्णत्ता ?' हे भदन्त ! तत्-अथ, केनार्थेनकथं तावत् एवम्-उक्तरीत्या, उच्यते यत्-जघन्याभिनिबोधिकज्ञानिनां पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाना मनन्ताः पर्यवाः प्रज्ञप्ताः ? इति, भगवान् आह-गोयमा!" हे गौतम ! जहण्णाभिणिवोहियणाणी पंचिंदियतिरिक्खजोणिए' जघन्याभिनिबोधिकज्ञानी पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकः 'जहण्णाभिणिबोहियणाणिस्स पंचिंदियतिरिक्खविशेष यह कि मध्यमगुण काला स्वस्थान में भी षट्स्थानपतित होता है, क्योंकि मध्यमगुण काला अनन्त प्रकार का होता है, अतएव उसमें षट्स्थानपतित हीनाधिकता का संभव है । इस प्रकार पांचों वर्गों, दोनों गंधों पांचों रसो और आठों स्पशों की वक्तव्यता समझलेनी चाहिए।
गौतम-हे भगवन् ! जघन्य आभिनिबोधिक ज्ञानी पंचेन्द्रिय तिर्यंचो के कितने पर्याय हैं भगवन्-अनन्त पर्याय हैं।
गौतम-हे भगवन् ! इस प्रकार के कथन का क्या कारण है ?
भगवान्-हे गौतम! एक जघन्य आभिनिबोधिकज्ञानी दूसरे जघછે કે મધ્યમ ગુણ કાળા સ્વસ્થાનમાં પણ સ્થાન પતિત થાય છે. કેમકે મધ્યમ ગુણ કાળા અનન્ત પ્રકારના હોય છે, તેથી જ તેમાં ષટસ્થાન પતિત હીના ધિકતાનો સંભવ છે. એજ પ્રકારે પાંચ વર્ણો અને ગધે, પાંચ રસ અને આઠે સ્પર્શીની વક્તવ્યો સમજી લેવી જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન જઘન્ય આમિનિબેધિક જ્ઞાની પંચેન્દ્રિય તિયાના કેટલા પર્યાય છે? શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ અનન્ત પર્યાય છે.
શ્રી ગૌતમ-હે ભગવદ્ આ પ્રકારના કથનનું શું કારણ છે?
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ! એક જઘન્ય આભિનિબંધિક જ્ઞાની બીજા જઘન્ય આભિનિબંધિક જ્ઞાનીથી દ્રવ્યથી અને પ્રદેશથી તુલ્ય છે; અવગાહનાથી ચતુ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
