________________
७९४
जीवाभिगमसूत्रे द्वीपानां समुद्राणां चादिः कथितः, एतच्चापृष्टमपि भगवता कथितमुत्तरत्रोपयोगित्वात, गुणवते शिष्यायापृष्टमपि वक्तव्यमिति ख्यापनाय चेति । 'संठाणओं' संस्थानत संस्थानमाश्रित्येत्यर्थः 'एग विहविहाणा' एकविधविधानाः एकविधम् । एकप्रकारं विधानं येषां ते एकविधविधानाः, एकस्वरूपा इत्यर्थः एकस्वरूपता च सर्वेषां द्वीपसमुद्राणां वृत्तसंस्थानसंस्थितत्वादिति । 'वित्थारओ अणेगविह विहाणा' विस्तारतो विस्तारमधिकृत्य पुनरनेकविधविधानाः, अनेकविधानानि-अनेकप्रकारकाणि विधानानि येषां ते तथा, विस्तारमधिकृत्य नानाविधविस्तारवन्त इत्यर्थः, एतदेव नानास्वरूपत्वमुपदर्शयति-'दुगुणा दुगुणं पडुप्पा. एमाणा२ पवित्थरमाणार' द्विगुणं द्विगुणं यथा भवति एवं प्रत्युत्पद्यमानाः प्रत्यु त्पद्यमानाः, गुण्यमानाः२ इत्यर्थः प्रविस्तरन्तः प्रविस्तरन्तः प्रकर्षेण विस्तार पूछा गया भी उनकी आदिका प्रदर्शक उत्तर दिया है वह इन पूछे गये प्रश्नों के उत्तर देने में उपयोगी है । तथा आगे भी यह काम में आनेवाला है। अथवा 'गुणवते शिष्याय अपृष्टमपि कथनीयम्' गुणशाली शिष्य के लिये नहीं पूछा गया भी विषय कह देना चाहिये' ऐसी नीति है सो इस नीति को ख़्यापन करने के लिये भी प्रभुश्रीने नहीं भी पूछे गये प्रश्न का स्वयं भी उद्भावित करके उत्तर दिया है ये जम्बूद्वीपादिक द्वीप और लवणसमुद्र आदि समुद्र ‘संठाणओ एकविह बिहाणा, वित्धारओ अणेगविहविहाणा' संस्थान की अपेक्षा एक ही प्रकार के आकारवाले है । क्योंकि इनका आकार वृत्त गोल कहा गया है । तथा विस्तार की अपेक्षा इनका विस्तार नानाप्रकार का कहा गया है। यही वात 'दुगुणादुगुणं पटुप्पाएमाणा२ पवित्थरકથન તે બરોબર છે. પરંતુ આ રીતને નહી પૂછવામાં આવેલ તેની આદિ બતાવનાર ઉત્તર આપેલ છે. તે આ પૂછવામાં આવેલ પ્રશ્નોનો ઉત્તર આપવામાં ઉપયોગી છે. અને આગળ પણ આ ઉત્તર ઉપયોગી થનાર છે એટલા માટે मा शतनी उत्त२ ४३ छे. अथवा 'गुणवते शिष्याय अपृष्ठमपि कथनीयम्' ગુણવાન્ શિષ્ય ન પૂછેલ વિષયના સંબંધમાં પણ કહેવું જોઈએ આ પ્રમાણેનું નીતિ વચન છે. તેથી આ નીતિને ધ્યાનમાં રાખીને પ્રભુશ્રીએ પૂછવામાં ન આવેલ વિ ષયના સંબંધમાં પિતે એ વિષયને ઉદ્ભાવિત કરીને ઉત્તર આપેલ છે. આ જંબુद्वीप विगेरेदी भने १ समुद्र विगेरे समुद्री संठाणओ एकविहविहाणा वित्थारओ अणेगविहविहाणा' संस्थाननी अपेक्षाथी मे ४ प्रा२ना मार વાળા છે. કેમકે તેમને આકાર વૃત્ત ગોળ કહેલ છે. તથા વિરતારની અપેક્ષાથી તેમને વિસ્તાર અનેક પ્રકારને કહેવામાં આવેલ છે. એજ વાત 'दुगुणा दुगुणे पडुप्पाएमाणा पडुप्पाएमाणा पवित्थरमाणा पवित्थरमाणा आभा
જીવાભિગમસૂત્ર
