________________
६२४
जीवाभिगमसूत्रे स यथा नामकः 'चाउरंत चक्कवहिस्स' चातुरन्तचक्रवर्तिनः चतुषु अन्तेषु समुद्र त्रय हिमवत् परिच्छिन्नेषु चक्रेण-चक्रवत्सर्वतः समन्ताद वर्तितुं शीलं यस्य स तथा तस्य 'कल्लाणे पवरभोयणे कल्याण मेकान्त सुखावहं प्रवरभोजन-विशिष्ट भोजनं 'सयसहस्स निप्फन्ने' शतसहस्रनिष्पन्नम् लक्षगोक्षीरसंपादितम्, तथाहिचक्रवर्ति सम्बन्धिनीनां-पुण्ड्रेक्षुचारिणीनामनातङ्कानां गवां लक्षस्य यत्क्षीरं तस्य पञ्चाशत्सहस्रगोभ्यः पानं दीयते एवमद्धिक्रमेण पीतगोक्षीराणां गवां पर्यन्ते यावदेकस्याः गोः सम्बन्धि यत् क्षीर तत्माप्तकलमशालि परमान्नरूपमनेकसंस्का. रक द्रव्यसंमिश्रं यद् भोजनं तत् कल्याणप्रवर भोजनं कथ्यते, तद् यादृशास्वादकं भवेत् तादृशास्वादोपेतम् पुनस्तत् कीदृशम् ? इत्याह- 'वण्णेणं उववेए' वर्णेनाति शायिना शुक्लेनोपपेतं युक्तम् 'गंधेणं उववेए' गन्धेनातिशायिना सुरभिनोपपेतं हैं-'गोयमा! से जहा नामए चाउरंत चक्कवहिस्स कल्याणे प्रवरभोयणे सतसहस्स निष्फन्ने वण्णेणं उववेए गंधेण उववेए, रसेण उववेए फासेणं उववेए' जैसा चातुरन्त चक्रवर्ती का भोजन जो कल्याण भोजन के नाम से प्रसिद्ध है वह चक्रवती का कल्याण भोजन इस प्रकार होता है-चक्रवर्ती की ही गाये हों और वे पुण्ड्र जाति के उत्तम इक्ष को चरने वाली हों शरीर में नीरोग हों वैसी एक लाख गायों का दूध पचास हजार गायों को पिलाया जावे, और पचास हजार गायों का दूध पचीस हजार गायों को पिलावे इस तरह से आधी गायों को पिलाने के क्रम से वैसे दूध को पी हुई गायों के अन्तिम की एक गाय का जो दूध हो उस दूध की बनाई हुई खीर जिसमें अनेक प्रकार के मेंवे आदि संस्कारक द्रव्य डाले गये हों वह कल्याण प्रवर भोजन चक्रवती का कहलाता है वह वर्ण शुक्लवर्ण से गन्ध से सुरभिगन्ध से रस से मधुरादि रस से, स्पर्श से मृदुस्निपवर भोयणे सत्तसहस्स निष्फन्ने वण्णेण उववेए गंधेणं उववेए रसेणं उववेए फासेणं उववेए' म यातुरंत यति रानु मे रे ४८या मानना નામથી પ્રસિદ્ધ છે. ચક્રવતિ રાજાનું તે કલ્યાણ ભોજન આ રીતે બને છે. ચક્રવત્તિની જ ગાયે હોય, અને તે પુંડ્ર જાતીની ઉત્તમ શેરડીને ચરવાવાળી હોય. શરીરથી નિરોગી હોય, એવી એક લાખ ગાયોનું દૂધ પચાસ હજાર ગાયને પીવરાવવામાં આવે, પચાસ હજાર ગાયનું દૂધ પચીસ હજાર ગાયને પીવરાવવામાં આવે, આ રીતે અદ્ધિ અધેિ ગાયને કમથી દૂધ પીવરાવતાં પીવરાવતાં એવી રીતે દૂધને પીનારી છેવટની એક ગાયનું જે દૂધ હોય. છે એ દૂધથી બનાવેલ દૂધપાક કે જેમાં અનેક પ્રકારના મેવા વિગેરે સરકાર વાળા પદાર્થો નાખવામાં આવ્યા હોય તે ચક્રવતિ રાજાનું
જીવાભિગમસૂત્ર
