________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. २ सू.२१ नारकाणां नरकभवानुभवननिरूपणम् ३१९ अय आकरादिरूपाया उष्णवेदनाया अनिष्टन्तरिकामेव अप्रियतरिकामेव अमनोज्ञतरिकामेव अमनोऽमत रिकामेव उष्णवेदनां प्रत्यनुभवन्तः - प्रत्येकं वेदयमानातिष्ठन्तीति हे गौतम ! दृष्टान्तमात्रमय आकरादिकं प्रदर्शितम् नतु तत्सदृशीमेववेदनां वेदयन्ति किन्तु ततोऽपि अधिकतरामिति भावः ।
--
सम्प्रति - शीतवेदनीयेषु नरकेषु शीतवेदना स्वरूपं प्रतिपादयति- 'सीयवेयणिज्जेसु' इत्यादि, 'सीयवेयणिज्जेसु णं भंते ! नरपसु' शीतवेदनी येषु खलु भदन्त ! नरकेषु 'नेरइया' नैरयिकाः 'केरिसयं सीयवेयणं' कीदृशीं - किमा विहरंति' इस पूर्वोक्त वेदना से अधिक अनिष्टतर उष्ण वेदना को भोगते है । अर्थात् ऊपर में जो अय आकारादि अन्य अर्थात् लोहे आदि की भट्टी से उत्पन्न हुई उष्ण वेदना का प्रतिपादन किया गया है उससे अत्यन्त अनिष्ट अप्रिय अमनोज्ञ और अमनोऽम ऐसी उष्ण वेदना को प्रत्येक नारक भोगता है । यह जो अभी हे गौतम ! अय आकरादि जन्य वेदना प्रदर्शित की गई है वह तो एक दृष्टान्तमात्र है । अतः अय आकरादि जैसी ही वेदना का अनुभवन नही करते हैं किन्तु इससे भी अधिकतर उष्ण वेदना का वे अनुभवन करते हैं । अतः पूर्वोक्त उष्ण वेदना को वे ठंडक के रूप में ही मानेगें ।
अब सूत्रकार शीत वेदना वाले नरकों में शीत वेदना कैसी होती है - इसका प्रतिपादन करते हैं- इसमें गौतम ! ने प्रभु से पूछा है कीहे भदन्त ! 'सीतवेदणिज्जेसु णं भंते ! नरएसु नेरइया केरिसयं शीत वेणं' शीत वेदना वाले नरको में नारक कैसी शीत वेदना का 'पच्चઅનુભવ કરે છે. અર્થાત્ ઉપર જે અય આકર વિગેરેથી થવાવાળા અર્થાત્ લેખડના ભટ્ઠી વિગેરેથી ઉત્પન્ન થયેલ ઉષ્ણ વૈદ્યનાનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે, તેનાથી પણ અત્યંત અનિષ્ટ, અપ્રિય, અમનોજ્ઞ, અને અમનેઈમ એવી ઉષ્ણવેદના દરેક નારકા ાગવે છે. હે ગૌતમ! જે આ હમણાં અય આકર વિગેરેથી થવાવાળી વેદના વર્ણવી છે, તે તેા એક દૃષ્ટાન્ત માત્ર છે. તેથી અય આકર વિગેરેના જેવીજ તે વેદનાને અનુભવ કરતા નથી. પરંતુ તેનાથી પણ વધારે એવી ઉષ્ણવેદનાને તેએ અનુભવ કરે છે, તેથી પૂર્વોક્ત ઉષ્ણ વેદનાને તેએ ઠં'ડક જેવીજ માનશે.
હવે સૂત્રકાર શીતવેદના વાળા નારકેામાં શીતવેદના દૈવી હાય છે? તે સંબધમાં કથન કરે છે. શીત વેદનાના સબંધમાં ગૌતમસ્વામી પ્રભુને એવું पूछे छे ! हे भगवन् 'सीतवेदणिज्जेसु णं भंते! नरएस नेरइया केरिसयौं सीत वेयण' शीतवेहनावाणा नरोमां नार। देवी शीतवेहनाना 'पच्चणुभवमाणा
જીવાભિગમસૂત્ર
