________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ सू.९ जीवोत्पत्तिविषयनिरूपणम्
१०३ रत्नममायाः शाश्वतत्वे कारणमभिधाय तस्या अशाश्वतत्वे कारणं दर्शयति'वण्णपज्जवेहि' वर्णपर्थायैः कालनीललोहितपीतशुक्लै', 'रसपज्जवेहि' रसपर्यायैस्तिक्तकटुकषायाम्लमधुरैः 'गंधपज़्जवेहि' गन्धपर्यायैः सुरभिदुरभि भेदभिन्नैः ‘फासपज्जवेहि' स्पर्शपर्यायैः कर्कशमृदुगुरुलघु शीतोष्ण स्निग्धरूपैः 'असासया' अशाश्वती अनित्येत्यर्थः तेषां वर्णगन्धरसस्पर्शपर्यायाणां प्रतिक्षणं कियत्कालान्तरं वा अन्यथा भवनात् अतादवस्यस्यैव चानित्यत्वात् । न चैवं द्रव्यावच्छेदेन नित्येत्वस्य पर्यायावच्छेदेन चानित्यत्वस्य स्वीकारे विभिन्नाधिकरणे द्वयोः समावेशात कथं नित्येत्वा नित्येत्वयोरेकत्राधिकरणे समन्वयः नित्यत्वावआकार सर्वदा विद्यमान रहता है तथा-'वण पज्जवेहि' कृष्ण, नील, लोहित, पीत, और शुक्ल रूप वर्ण पर्यायों की अपेक्षा 'रस पज्जवेहिं' तिक्त, कटुक, कषाय, अम्ल एवं मधुर रूप रस पर्यायों की अपेक्षा, 'गंध पज्जवेहि' सुरभि एवं दुरभि रूप गंध पर्यायों की अपेक्षा तथा-'फास पज्जवेहि' कर्कश, मृदु, गुरु, लघु, शीत, उष्ण, स्निग्ध एवं रूक्ष रूप स्पर्श पर्यायों की अपेक्षा यह रत्नप्रभा पृथिवी 'असासया' अशाश्वत है-अनित्य है क्योंकि वर्ण गन्ध रस और स्पर्श की पर्यायें हरएक क्षण में अथवा कितनेक समय बाद अन्य २ रूप से बदलती रहती है। इस तरह का परिवर्तन होना ही अनित्य है __शंका-नित्यता द्रव्य के आश्रय से है और अनित्यता पर्याय के आश्रय से है अतः नित्यता और अनित्यता के अधिकरण जब भिन्न २, हैं तो फिर इनमें एकाधिकरणता कैसे आ सकती है ? २३ छ. तथा-'वष्णपज्जवेहि go, नाम, साहित, दास, पीय भने सह ३५ १ पर्यायानी अपेक्षाथी 'रसपज़्जवेहिं' तामा, ४७१॥ तुस, माटा मन भी मेवा २सना पर्यायानी अपेक्षाथी 'गध पज्जवेहिं' सुरलि मने दुनि ३५ धन पायानी अपेक्षाथी तथा 'फास पज्जवेहिं' श, , ४३' सधु, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ રૂપ સ્પર્શના પર્યાની અપેક્ષાથી આ રત્ન प्रमा पृथ्वी, 'असासया' अशावत अर्थात् मनित्य छ. भोप, मध, २स, અને સ્પર્શના પર્યાયે દરેક ક્ષણે અથવા કેટલાક સમય પછી બીજા બીજા રૂ૫ થી બદલાયા કરે છે. આ પ્રમાણેનું પરિવર્તન થવું તેનું નામ જ અનિત્ય પણું છે.
શકા–નિત્યપણું દ્રવ્યના આશયથી છે, અને અનિત્યપણું પર્યાયના આશયથી છે. તેથી નિત્યપણું અને અનિત્યપણાનું અધિકરણ જ્યારે જુદુ જુદુ છે. તે પછી તેમાં એક અધિકરણપણું કેવી રીતે આવી શકે છે?
જીવાભિગમસૂત્ર
