________________
४२०
राजप्रश्नीयसूत्रे कीणपरिघट्टितायाः चन्दनतरुसारभागरचितवीणावादनदण्डपरिघृष्टायाः, पूर्वापररात्रकालसमये रात्रे:पूर्वपश्चिमभागरुपकालावसरे मन्दं मन्द-शनैः शनैः व्येजितायाः विकम्पितायाः, प्रव्येजितायाः अविकम्पितायाः, चालितायाः-ईषत्कम्पितायाः, घट्टितायाः धृष्टायाः, क्षोभितायाः, क्षोभ नीतायाःउदीरितायाः प्राबल्येन प्रेरितायाः, उदाराः महान्तः मनोज्ञाः रमणीयाः मनोहराः-मनोऽनुकूलाः, कर्ण-मनोनिवृतिकलाः-श्रवण-मन आनन्दकारकाः शब्दाः सर्वतः सर्वदिक्षु, समन्ततः सर्वविदिक्षु च अभिनिःस्रवन्ति-परितो निःसरन्ति, भवेद् एतद्रूपः स्यात् पूर्वोक्तवीणाशब्दरूपस्तृणमणिशब्दः कदाचिद् भवेद् ? ततो भगवानाह=नो अयमर्थः समर्थः अनन्तरीक्तवीणाशब्दरूपोऽर्थः नो समर्थः तृणमणिशब्दो न भवितुं युज्यते ।
पुनरप्याह–स यथानामक: किन्नराणां-किन्नरजातीयानां वा अथवा किंपुरुषाणां किंपुरुषजातीयानां देवानां वा-यद्वा=महोरगाणां महोरगजादण्ड से परिघृष्ट हुई, रात्रि के पूर्व पश्चिम भागरुप कालावसर में धीरे२ विकम्पित हुई, प्रव्येजित-विशेषरुप से कंपित हुई, चलितहुई कुछ२ कंपित हुई घट्टित हुई, क्षोभित हुई अच्छी तरह से बजाई गई ऐसी वैतालिक जातीय वीणा के जैसे दिशाओं एवं विदिशाओं की ओर उदार-महान् , मनोज्ञ रमणीय, मनोहर मनोऽनुकूल, एवं कर्ण तथा मनको आनन्द कारक, शब्द निकलते हैं, तो क्या इसीरुप के शब्द पूर्वोक्त तृणमणियों के कदा. चित् होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं हे गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है. अर्थात् वीणा का जैसा शब्दरूपअर्थ कहा गया है वैसा शद्धरूप अर्थ तृणमणियों का नहीं कहा गया है। ઝાલીને રાખેલી ચંદન વૃક્ષના સાર ભાગથી રચિત વીણાવાદના દંડની પરિઘષ્ટ કરાયેલી. રાત્રિના પૂર્વ પશ્ચિમ ભાગ રૂપ કાલાવસરમાં ધીમે ધીમે વિકેપિત થયેલી પ્રબેજીત—વિશેષરૂપથી કંપિત થયેલી, ચાલિત થયેલી કંઈક કંપિત થયેલી, ઘક્રિત થયેલી ભિત થયેલી સારી રીતે વગાડાયેલી એવી વૈતાલિક જાતીય વિણઓ દિશાઓ તેમજ વિદિશાઓમાં ઉદાર-મહાન મનજ્ઞ-રમણીય મનોહરમને નુકૂલ અને કાન તથા મનને આનંદ આપનારો શબ્દ નીકળે છે, તે શું આ જ જાતને શબ્દ તે પૂર્વોકત તૃણ મણિઓમાંથી નીકળે છે? એના જવાબમાં પ્રભુ કહે છે કે હે ગૌતમ! આ વાત યોગ્ય કહેવાય નહિ. એટલે કે વીણાનો જેવો શબ્દ વર્ણવવામાં આવ્યું છે. તે તૃણ મણિઓને કહેવામાં આવ્યું નથી. वे गौतमस्वामी प्रसुनेरी प्रश्न ४२ छ
त ! (भहसालवणगयाण)
શ્રી રાજપ્રશ્નીય સૂત્રઃ ૦૧
