________________
૪૮
औपपातिकसूत्रे अपच्छिमा-मारणंतिया-संलेहणा-झूसणा-राहणा १२। अयतेन निर्वृत्तं देशावकाशिकम्-दिग्त्रतगृहीतपरिमागस्य प्रतिदिनं संक्षेपकरणम् ॥ १० ॥ 'पोसहोपवासे' पोषधोपवासः-पोषणं पोषः-पुष्टिरित्यर्थस्तं धत्ते गृहणाताति पोषधः, स चासावुपवासश्चेति पोषधोपवासः, एतत्तु अस्य व्युत्पत्तिमात्रम् , प्रवृत्तिनिमित्तं तु-आहारादिचतुष्टयपरित्याग एवेति बोध्यम् ; अष्टमीचतुर्द यमावास्यापौर्णमासीषु अनुष्ठेयो व्रतविशेषः । तदुक्तम्
'आहार-तनुसत्कारा-ऽब्रह्म-सावद्य-कर्मणाम् ।। त्यागः पूर्वचतुष्टय्यां, तद्विदुः पोषधव्रतम् ॥ ११ ॥ इति ।
'अतिहिसंविभागे' अतिथि विभागः-अतिथिः साधुस्तस्मै संविभागः स्वात्मकल्याणभावनया समर्पणम् 'अपच्छिमा-मारणंतिया-सलेहणा-झसणा-राहणा' अपश्चिम-मारणान्तिक-लेखना- जूषणा-ऽऽराधना=अपश्चिमा--पश्चिमैवाऽमङ्गलपरिहारार्थमपश्चिमेत्युच्यते, मरणं प्राणत्यागलक्षणम् , तदेवान्तो मरणान्तः, तत्र भवा मारणान्तिकी; लिख्यते कृशीक्रियतेऽनया शरीरकषायादि-इति संलेखना-तपोविशेषलक्षणा; एतत्पदत्रयस्य इस स्थान तक जाऊँगा, इस गली तक जाऊँगा, आगे नहीं ! इत्यादि। चारों प्रकार के आहार का परित्याग करना इसका नाम 'पोषधोपवास' है। यह व्रत प्रत्येक महिने की प्रत्येक अष्टमी, चतुर्दशी, अमावस्या एवं पूर्णमासी के दिन किया जाता है। कहा भी है-पर्वचतुष्टय में-चारपर्यों में आहारका परित्याग, शारीरिक संस्कार का परित्याग, कुशील का परित्याग आदि सावध कर्मीका जो त्याग है सो 'पोषधवत' है। अतिथि नाम साधु का है। साधु के लिये जो संविभाग–अपनी आत्मा के कल्याण की भावना से आहार पानी आदि समर्पण करना-सो ‘अतिथिसंविभाग' है। (अपच्छिमा-मारणंतिया-संले. हणा-झूसणा-राहणा) लेखना यद्यपि पश्चिम है-अर्थात्-अन्त में धारण की जाती है; જઈશ, આ ગલી સુધી જઈશ. આગળ નહિ જાઉં! ઈત્યાદિ. ચારેય પ્રકારના આહારને પરિત્યાગ કરવો તેનું નામ પિષધેપવાસ છે. આ વ્રત પ્રત્યેક માસની પ્રત્યેક અષ્ટમી, ચતુર્દશી, અમાવાસ્યા તેમજ પૂર્ણિમાને દિવસ કરાય છે ૩. કહ્યું પણ છે–પર્વચતુષ્ટયમાં–ચાર પર્વમાં આહારને પરિત્યાગ, શારીરિક સંસ્કારને પરિત્યાગ, કુશીલનો પરિત્યાગ આદિ રાવદ્ય કર્મોને જે ત્યાગ છે તે પિષધવ્રત છે. અતિથિ નામ સાધુનું છે. સાધુ માટે જે સંવિભાગ–પિતાના આત્માના કલ્યાણની ભાવનાથી આહાર પાણી આદિ સમર્પણ કરવું તે અતિથિસંવિमाग छ ४. (अपच्छिमा-मारणंतिया-संलेहणा-झूसणा-राहणा) समन પશ્ચિમ હોય છે અંતમાં ધારણ કરાય છે, તે પણ તેને અપશ્ચિમ કહેવાય
