________________
सुदर्शिनी टीका अ० ३ सू० १ अदत्तादानविरमणस्वरूपनिरूपणम्
७१७
और साधुत्व पर विश्वास-श्रद्धा जमे तो वह एक अपरिग्रहत्व का ही सिद्धान्त है । इसमें अन्तरंग और बहिरंग, इन दोनों प्रकार के परिग्रह का सैधान्तिक दृष्टि से परित्याग होता है। साधु के पास निर्ग्रन्थ मुनि के पास इन दोनो प्रकार के परिग्रह का अभाव होता है । बाहिरी दृष्टि में जो कुछ उसके पास में है वह सब संयमधर्मोपकरण है, परिग्रह नहीं है। सूकवार ने यही बात साधु के लिये इस तृतीय संवरद्वार में समझाई है। पूर्व अध्ययन में - द्वितीय अध्ययन में मृषावाद का नौ कोटियों से साधु को जो त्याग करना कहा है वह तबतक पूर्णरूप से पालित नहीं हो सकता कि जबतक अन्तरंग और बहिरंग का त्याग नहीं हो जाता । अपरिमित अनंत तृष्णाओं पर अंकुश करने वाली यही एक अपरिग्रहता है । मन, वचन और काय की परके द्रव्य को आदान (गृहण ) करने की प्रवृत्ति पर रोक लगा देने वाली यही अपरिग्रहता है । इस अपरिग्रहता की छत्रछाया में पलने वाला साधु नवीन कर्मों के बंध से रहित हो जाता है, तथा सबका विश्वासपात्र बन जाता है । उसे किसी भी प्रकार का किसी का भय नहीं रहता है। ग्राम आकर आदि किसी भी स्थान में भूली हुई, पड़ी हुई, रखी हुई, किसी भी तरह की वस्तु वह न स्वयं लेता है और न दूसरों से उसे लेने को कहता है ।
તે એક માત્ર અપરિગ્રહત્વના સિદ્ધાંત જ છે. તેમાં આંતિરક તથા બાહ્ય એ બન્ને પ્રકારના પરિગ્રહના સૈદ્ધાન્તિક દૃષ્ટિએ પરિત્યાગ થાય છે. સાધુની પાસે નિગ્રન્થ મુનિની પાસે આ બન્ને પ્રકારના પરિગ્રહના અભાવ હોય છે. ખાદ્ય રીતે જોતાં તેમની પાસે જે કઇ હાય છે તે બધું સયમ ધમૅપકરણ છે, પરિગ્રહ નથી, સૂત્રકારે એ જ વાત સાધુને માટે આ ત્રીજા સવરદ્વારમાં સમ જાવી છે. આગળના અધ્યયનમાં ખીજા અધ્યયનમાં મૃષાવાદના નવ પ્રકારે ત્યાગ કરવાનું સાધુઓને જે કહેવામાં આવ્યુ' છે તેનું અંતરંગ તથા અહિર`ગ પરિ ગ્રહના ત્યાગ ન થાય ત્યાં સુધી પાલન થઈ શકતુ નથી. અપરિમિત–અનંત તૃષ્ણાઓ પર અકુશ રાખનાર આ એક અપરિગ્રહતા જ છે. આ અપરિગ્રહતા જ, મન, વચન અને કાયાથી અન્યનુ દ્રવ્ય પડાવી લેવાની પ્રવૃત્તિ પર બ્રેક (અંકુશ ) નું કામ કરે છે. આ અપરિગ્રહતાની છત્રછાયામાં રહેતા સાધુ નવાં કર્માંનાં અધથી રહિત બની જાય છે તથા સૌને માટે વિશ્વાસપાત્ર અની જાય છે. તેને કોઈનો પણ કાઇ પણ પ્રકારને ભય રહેતા નથી. ગ્રામ, આકર આદિ કોઇ પણ સ્થાનમાં ભૂલથી રહેલી, પડી રહેલી, મૂકી રાખેલી કોઇ પણ પ્રકારની વસ્તુ તે પાતે લેતા નથી કે લેવાનુ ખીજાને કહેતા નથી. આ વ્રતને લીધે
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર
