________________
अनगारधर्मामृतवर्षिणी टीका अ० १७ आकीर्णाश्वदाष्टान्तिकयोजना ६३१ उरगा=सर्पः बिलात् 'निधावई ' निर्धावति-निस्सरति, ततो वधं बन्धनं च प्राप्नोतीति भावः ! शेषं स्पष्टम् ॥ ६ ॥ मूलम्-तित्तकडुय कसायंबमहखजपेजलज्झेसु ।
आसाएसु य गिद्धा रमंति जिभिदियवसट्टा ॥ ७॥ जिभिदिय दुईतत्तणस्त अह एत्तिओ हवइ दोसो। जंगललग्गुक्खित्तो फुरइ थरविरल्लिओ मच्छो ॥ ८॥ छाया-तिक्तकटुककषायाम्लमधुरबहुखाद्यपेयले ह्येषु ।
आस्वादेषु च गृद्धा, रमन्ते जिह्वेन्द्रियवशार्ताः ॥ ७ ॥ जिह्वेन्द्रियदुर्दान्तत्वस्य, अथ एतावान् भवति दोषः ।
यद् गललग्नोत्क्षिप्तः, स्फुरति स्थलविरल्लितो मत्स्यः ।। ८ ॥ टीका-निवेन्द्रियवशातः-तिक्तं मरीचादिक, कटुकं कारवेल्लादिकं, कपाय:आमलकादिकम् , अम्लं काम्बादिकं, मधुरं-मोदकादिकं, बहु-अनेकविधं 'खज' खाद्यं कदलीफलादिकं, ' पेज्नं' पेयं दुग्धादिकं, ' लेझं ' लेह्य-दधिशर्करादिकेतकी आदि की गंध से आकृष्ट बनकर जिस प्रकार बिल से निकला सर्प वधबंधन आदि कष्टों को पाता है वैसे कष्ट पाते है । गा०५-६ ।।
'तित्तकडुय जिभिय ' इत्यादि ।
जो प्राणी जिह्वाइन्द्रिय के वशवर्ती बना रहता है वह मरीच आदि के जैसे तिक्त स्वाद में करेला के जैसे कटुक स्वाद में, आमल आदि के जैसे कषायरस में करम्बादिके जैसे अम्ल-खट्टे रस में, मोदकादि के जैसे मधुर स्वाद में तथा विविध प्रकार के कदली फलादिक खाद्य पदार्थों में, दुग्धादि पेयपदार्थों में, एवं दधि और शक्कर आदि से निष्पन्न हुए કેતકી વગેરેની ગંધથી આકૃષ્ટ થઈને જેમ દરમાંથી નીકળેલે સાપ વધબંધન વગેરે કાને પ્રાપ્ત કરે છે તેમજ કષ્ટ પ્રાપ્ત કરે છે. ગા. ૫-૬ છે
तित्तकडुय जिभिदिय इत्यादि ।
જે પ્રાણી છવા ઈન્દ્રિય (જીભ) ને વશ થયેલે હોય છે, તે મરચું વગેરેના જેવા તીખા સ્વાદમાં, કારેલા જેવા કડવા સ્વાદમાં, આમલી વગેરેના જેવા કષાય રસમાં, કરંબાદિના જેવા અમ્લ-ખાટા રસમાં, લાડવા વગેરેના જેવા મધુર સ્વાદમાં તેમજ જાતજાતનાં કેળાં વગેરેના ખાદ્ય પદાર્થોમાં, દૂધ વગેરે જેવા પેય પદાર્થોમાં, અને દહીં તેમજ ખાંડ વગેરેથી તૈયાર થયેલા
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્રઃ ૦૩
