________________
अनगारधर्मामृतवर्पिणीटीकाःअ.१सू. ३१ मातापितृभ्यां मेघकुमारस्य संवादः ३७७ तद्विधा-जलपत्तनं स्थलपत्तनं च, तत्र जलपत्तनं-यत्र जलेन भाण्डान्यानच्छन्ति, यत्र तु स्थलेन तत् स्थलपत्तनम्, संबाधः-अन्यत्र समतलभूमौ कृषीवलाः कृषि कृत्वा, वणिजो वाणिज्यं कृत्वा यत्र पर्वतादि दुर्गस्थानविशेषे रक्षार्थ संवहन्ति कणादिक समुह्य कोष्ठागारादौ च प्रक्षिप्य वसन्ति स संबाधः, यद्वा-संवाधा-बहुपकारलोकसंकीर्णस्थानविशेषः-सन्निवेश:--सार्थादिस्थानम् , तेषाम्-'आहेवच्चं' अधिपत्यं, जाव विहराहि' यावद्विहर, स्वामित्वं अत्र यावच्छब्देन पौरेवच्चं' पुरोवर्तित्वम् अग्रेसरवमित्यर्थः-'सामित्तं स्वामित्वं नायकत्वं 'भट्टित्त' भर्तृत्वं पोषकत्वम्, 'महत्तरगत्तं' महत्तरकत्वम् उत्तमत्वम्, आणाईसरसेणावच्चं' आज्ञेश्वरसेनापत्यम्-श्राज्ञाया ईश्वर आज्ञेश्वर =आज्ञाप्रधानः, सेनायाःपतिः सेनापतिः सैन्यनायकः, आज्ञेश्वरश्वासौ सेनापतिश्चेति आशेश्वरसेनापतिः, तस्य कर्म आज्ञेश्वरसेनापत्यं, तत, 'कारेमाणे' कारयनअन्य नियुक्त पुरुषैः पालेमाणे' पालयन-नियुक्तपुरुषकार्यनिरीक्षणेन मजारक्षन विहर इतिकृत्वा-इत्युक्त्वा 'जयजय' इति शब्द 'पउंजंति' प्रयुञ्जते ते गणनायकादयो जयविजयशब्देन वर्धयन्ति ।मु० ३१॥ एक एक योजन पर्यंत कोई ग्राम नहीं होता है वह मडम्ब है। जिसमे आने जाने के जल मार्ग और स्थल मार्ग ऐसे दोनों मार्ग होते हैं वह नगरद्रोण मुख, समस्त वस्तुओं की प्राप्ति जिस नगरमे होती है वह पत्तन, जहां समतल भूमि मे किसान खेती करके व्यापरी जन व्या. पार करके पर्वत आदि दुर्गम स्थान विशेष में अपनी रक्षा के निमित्त कणादिकों को कोष्ठागार आदि में रखकर वसते हैं वह संबाध है। अथवा अनेक प्रकार के जनों से जे। स्थान वसा हुआ होता है वह भी संबाध कहलाता है। जिसमे साहूकार आदि जन रहते हैं वह सन्निवेश कहा जाता है। जल पत्तन और स्थल पत्तन के भेद से पनन दो प्रकार છે. જેમાં અવર જવર માટે જળમાર્ગ અને સ્થળમાર્ગ આ પ્રમાણે બંને માર્ગ હોય છે, તે નગર દ્રોણમુખ, જે નગરમાં બધી વસ્તુઓ મળતી હોય તે પત્તન
જ્યાં સમતલ ભૂમિમાં ખેડુતે જમીન ખેડીને, વેપારીઓ વેપાર કરીને, પર્વત વગેરે દુર્ગમસ્થાન વિશેષમાં પિતાની રક્ષા માટે અનાજ વગેરેને કારમાં મૂકીને નિવાસ કરે છે, તે “સંબંધ” છે. અથવા તે અનેક જાતના માણસે જે સ્થાનમાં વસતા હોય છે તે પણ સંબોધ' નામે ઓળખાય છે. જેમાં શાહુકાર (વાણિયા) વગેરે રહે છે, તે સન્નિવેશ કહેવાય છે. જળ પત્તન તેમજ સ્થળ પત્તન આ રીતે પત્તનના બે પ્રકાર હોય છે. જયાં જળમાર્ગ વસ્તુઓ વગેરે પહોંચાડવામાં આવે છે.
શ્રી જ્ઞાતાધર્મ કથાંગ સૂત્રઃ ૦૧
