________________
७८६
भगवतीसूत्रे
-
मेकेन्द्रियवर्जितो यावद् वैमानिकः । यथा-जीवैकसम्बन्ध्यामिनिवोधिकज्ञानपर्यायः कदाचित्कृतयुग्मादिरूपो भवति । तथैव एकेन्द्रियजीवं विहाय वैमानि - काम्जीव सन्ध्याभिनिबोधिकज्ञानपर्यायः कदाचिद - कृतयुग्मादिरूपो भवति । एकेन्द्रियजीवानां सम्यक्त्वस्याभावेन मतिज्ञानाऽमाचे तदपेक्षया न कृतयुग्मत्वादिरूपत्यमिति, अतएव एकेन्द्रियवर्जमिति कथितम् । 'जीवा गं मंते ! आभिनियोहियणाणपज्जवेर्हि पुच्छा ?' जीवाः खलु भदन्त आमिनिबोधिकज्ञान! पर्यायैः किं कृतयुग्माः ज्योजाः द्वापरयुग्माः कल्योजावेति प्रश्नः १ भगवानाह - 'गोमा' इत्यादि । 'गोयमा' हे गौतम ! 'ओघादेसेर्ण सिय कडजुम्मा-जाव far foओगा' ओघादेशेन सामान्यतः स्यात् - कदाचित् कृतयुग्माः यावत्वैमानिक जीव तक की आभिनियोधिक ज्ञान पर्याय में चतुराशिरूपता जाननी चाहिये । यहां जो एकेन्द्रिय जीव को छोडने की बात कही है सो उसका कारण यह है कि एकेन्द्रिय जीव से सम्यक्त्व नहीं होने से आभिनियोधिक ज्ञान होता नहीं है।
'जीवा णं भंते! आभिणियोहियणाणपज्जवेहिं पुच्छा' इस सूत्र द्वारा श्री गौतमस्वामी ने अनेक जीवों के समस्त जीवों के-आभिनियोधिकज्ञान की पर्यायों में चतूराशिरूप होने के विषय में पूछा है-अर्थात् हे भदन्त ! समस्त जीव आभिनियोधिकज्ञान की पर्यायों द्वारा क्या कृतयुग्मराशिरूप होते हैं? अथवा ज्योजराशिरूप होते हैं ? अथवा द्वापरयुग्मराशिरूप होते हैं ? अथवा कल्पोजराशिरूप होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-गोपमा' हे गौतम ! 'ओघादेसेणं' ओघादेश से - सामान्यरूप से वे आभिनिबोधिकज्ञान की पर्यायों द्वारा વાળા જીવને છોડીને યાવતુ વૈમાનિક જીવ સુધીના આભિનિાધિક જ્ઞાનના પર્યાયામાં ચારે રાશિપણું સમજવું, અહીંયાં એક ઈન્દ્રિયવાળા જીઞને ઠોડવા સંબધી જે કથન છે, તેનુ કારણ એ છે કે એક ઇન્દ્રિયવાળા જીવને સમ્યકૃ ન હેાવાથી તેએને આભિનિઐધિક જ્ઞાન થતું નથી.
'जीवाणं भंते ! आभिणिबोहियनःणपज्जवेहि' पुच्छा' या सूत्रपाठथी श्रीगीतम સ્વામીએ અનેક જીવાને-આભિનિષે ધિક જ્ઞાનના પર્યાયામાં ચારે રાશીપણું હાવાના સંબંધમાં પ્રશ્ન કર્યાં છે. અર્થાત્ હે ભગવન્ સઘળા જીવે આભિનિ એધિક જ્ઞાનના પર્યાય દ્વારા શુ' કૃતયુગ્મ રાશિરૂપ છે ? અથવા ચૈાજ રાશિ રૂપ છે? અથવા દ્વાપરયુગ્મ રાશિ રૂપ છે? અથવા લ્યેાજ રાશિ રૂપ છે ? या प्रश्नना उत्तरमां अनुश्री डे छे - 'गोयमा !' हे गौतम! 'ओवादेसेणं' આધાદેશથી–સામાન્યપણાથી તે આભિનિઐાધિક જ્ઞાનની પર્યાય દ્વારા કાઈ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
