________________
प्रमेयन्द्रिका टीका श०२५ उ.४ सू०१ परिमाणमेदनिरूपणम् ७४३ 'तं जहा' तद्यथा-'धम्मत्यिकाए अधम्मस्थिकाए जाव अदासमए' धर्मास्तिकायो. ऽधर्मास्तिकायो यावत्-अदासमयः । अत्र यावत्पदेन आकाशस्तिकाय-जीयास्तिकाय-पुद्गलास्तिकायानां संग्रहो भवति । तथा च-धर्मास्तिकायाऽधर्मास्तिका. याऽऽकाशास्तिकाय-जीवास्तिकाय-पुद्गलास्तिकायाऽद्धासमयभेदात् द्रव्याणि पदप्रकारकाणि भवन्तीत्यर्थः।।
'धम्मस्थिकारणं भंते ! दमट्टयाए कि कडजुम्मे जाप कलिओगे धर्मास्ति. कायः खलु भदन्त ! द्रव्यार्थतया-द्रव्यरूपेण किं कृतयुग्मो यावत्-कल्योजा, यावत्पदेन किं ज्योजः द्वापरयुग्मो वेत्यनयोः संग्रहः । तथा च-हे भदन्त ! धर्मास्तिकाय: द्रव्यरूपेण किं कृतयुग्मः योजः-द्वापरयुग्मः-कल्योजो वेति पश्न: ? भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि 'गोयमा' हे गौतम ! 'नो कडजुम्मे नोतेओर नो पन्नत्ता' हे गौतम! समस्त द्रव्य ६ प्रकार के कहे गये हैं तं जहा' जैसे-'धम्मत्यिकाए, अधम्मत्यिकाए जाव अद्धासमए' धर्मास्ति काय, अधर्मास्तिकाय यावत् अद्धा समय यहां यावत्पद से 'आकाशास्तिकाय, जीवास्तिकाय और पुद्गलास्तिकाय' इस तीन द्रव्यों का ग्रहण हुआ है। इस प्रकार धर्मास्तिकाय,अधर्मास्तिकाय, आकाशास्तिकाय, जीवास्तिकाय, पुद्गलास्तिकाय, और अद्धासमय के भेद से द्रव्य ६ प्रकार के हो जाते हैं। ___'धम्मस्थिकाए णं भंते ! दव्वट्टयाए कि कडजुम्मे जाव कलिओगे' हे भदन्त ! धर्मास्तिकाय क्या द्रव्यरूप से कृतयुग्म से लेकर कल्योजरूप है ? यहां यावत्पद से व्योज और द्वापरयुग्म इन दोनों का ग्रहण हुआ है। इस प्रकार श्रीगौतमस्वामी ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है कि क्या धर्मास्तिकाय द्रव्यरूप से कृतयुग्म रूप है ? योजरूप है, द्वापरयुग्मरूप स्वामीना मा प्रश्ननु समाधान ४२तi प्रभु श्री ३ छ -'छव्विहा सव्वदव्वा पण्णत्ता' हे गौतम! सघणा द्रव्य। छ घाना ४ा छे. 'त जहा' ते मा प्रभारी छ-'धम्मत्थिकाए, अधम्मत्थिकाए जाव अद्धासमए' घस्तिकाय, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, જીવાસ્તિકાય પતલાસ્તિકાય અને અદ્ધાસમય, આ રીતે ધર્માસ્તિકાય વિગેરેના ભેદથી દ્રવ્ય ૬ છ પ્રકારના થઈ જાય છે. 'धम्मत्थिकारणं भंते ! दुवयाए किं कडजुम्मे जाव कलिओगे' 3 सावन ધર્માસ્તિકાય દ્રવ્યપણાથી કૃતયુગ્મથી લઈને શું કાજ રૂપ છે? અહીં યાવતુ પદથી Oોજ યુગ્મ અને દ્વાપરયુગ્મ એ બેઉ ગ્રહણ થયા છે. આ રીતે શ્રી ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એવું પૂછ્યું છે કે-શું ધમસ્તિકાય દ્રવ્યપણથી કૃતયુમરૂપ છે? કે ચેંજ રૂપ છે ? અથવા દ્વાપરયુગ્મ રૂપ છે? અથવા કલ્યાજ રૂપ છે? ગૌતમ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
