________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.१ सू०२ संसारसमापन्नकजीवनिरूपणम् ५२९ कर्मोदयात् बादरपर्याप्तकाः एते च चत्वारोऽपि जीवभेदाः प्रिथिव्यायेकेन्द्रया. णाम् 'बेइंदिया अपज्जत्तगा' द्वीन्द्रिया अपर्याप्तकाः द्वीन्द्रियनामकर्मोदयात् । 'बेइंदिया पज्जत्तगा' द्वीन्द्रियाः पर्याप्तकाः । 'एवं तेइंदिया' एवम्-द्वीन्द्रियवदेव श्रीन्द्रियाः। त्रीन्द्रिया अपर्याप्तकाः, त्रीन्द्रियाः पर्याप्तकाः । 'एवं चउरिदिया।' एवं चतुरिन्द्रियार, चतुरिन्द्रिया अपर्याप्तकाः, चतुरिन्द्रयाः पर्याप्तकाः। 'असभिपंचिंदिया अपज्जतगा' असंक्षिपश्चेन्द्रिया अपर्याप्तकाः 'अपन्निपचिदिया पज्जत्तगा' असंज्ञिपञ्चेन्द्रियाः पर्याप्तकाः । 'संन्निपं चिंदिया अपज्जत्तगा' संजि. पश्चन्द्रिया अपर्याप्तकाः । 'सन्निविदिया पज्जत्तगा' संक्षिपञ्चन्द्रियाः पर्याप्तकार ते एते संसारसमापन्नकाः चतुर्दशपकारकाः जीवा भवन्तीति भावः ॥पू०२।। अपर्याप्तक नामकर्म के उदय से अपर्याप्तक तथा बादर और पर्याप्तक नामकर्म के उदय से पर्याप्तक 'बेइंदिया आज्जत्तगा, बेइंदिया पन. त्तगा' ५ दो इन्द्रियवाले अपर्याप्तक, ६ दो इन्द्रियवाले पर्याप्तक एवं तेइ . दिया'७ तेइन्द्रियवाले अपर्याप्तक,८ तेइन्द्रियवाले पर्याप्तक,९ चौइन्द्रिय वाले अपर्याप्तक,१० चौइन्द्रियवाले पर्याप्तक ११ असंज्ञिपश्चेन्द्रिय अपर्यासक,१२ असंज्ञीपञ्चन्द्रिय पर्याप्तक,१३ संज्ञी पञ्चेन्द्रिय अपर्याप्तक और १४ संज्ञीपञ्चेन्द्रियपर्याप्तक। इस प्रकार से ये १४ चौदह संसारी जीवों के भेद हैं। संक्षिप्त में इसका सार ऐसा है-मूक्ष्म एवं चादर के भेद से एकेन्द्रिय के दो भेद है और ये दोनों भेद अपर्याप्तक और पर्याप्तक होते हैं इस प्रकार एकेन्द्रिय के चार भेद हो जाते हैं। दो इन्द्रिय, तेइन्द्रिय, चौइ. न्द्रिय, असंज्ञी पश्चेन्द्रिय और संज्ञी पश्चेन्द्रिय ये पांच त्रस जीवों के અપર્યાપક અને બાદર અને પર્યાપ્તક નામ કર્મના ઉદયથી પર્યાપ્તક રે इंदिया अपज्जत्तगा, बेइंदिया पज्जत्तगा.' में द्रियाणा अ५ ५, ये द्रियाणा पास ६, ‘एवं तेइंदिया' त्रय द्रिया मर्यात ७ ३ ઇદ્રિયવાળા પર્યાપક ૮ ચાર ઇંદ્રિયવાળા અપર્યાપ્તક ૯ ચાર ઇદ્રિયવાળા પર્યા. તક ૧૦ અસંજ્ઞી અપર્યાપ્તક ૧૧ અસંજ્ઞી પર્યાપ્તક ૧૨ સંસી અપર્યાપ્તક ૧૩ અને સંજ્ઞી પર્યાપ્તક ૧૪ આ પ્રમાણેના આ ચૌદ સંસારી જીવના ભેદ છે. સંક્ષેપથી તેનો સાર એ છે કે-સૂક્ષ્મ અને બાદરના ભેદથી એક ઇંદ્રિય. વાળાના બે ભેદે છે. અને તે બેઉ ભેદ અપર્યાપ્તક અને પર્યાપક હોય છે. આ રીતે એક ઇંદ્રિયવાળાઓના ૪ ચાર ભેદ થઈ જાય છે. બે ઈદ્રિય, ત્રણ ઇંદ્રિય, ચાર ઈંદ્રિય, અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય અને સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય આ પાંચ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫
