________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.१ सू०५ संक्षिपञ्चेन्द्रियतिरश्चां नारकेषूनि० ४३५ एकमसये कियन्त उत्पद्यते १, इत्यादि प्रश्नोत्तररूपपरिमाणद्वारादारभ्य भवादेश सूत्रपर्यन्तः प्रथमगमवदेव वक्तव्यः, स खलु पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकः प्रथमं ततो मृत्वा नारको जातः पुनरपि पश्चेन्द्रियतियंग्योनिक एवं क्रमेण स जीवः कियकालपर्यन्तं तिर्यग्गति नारकगतिं च सेवेत कियत्कालपर्यन्तं च गमनागमने कुर्यादित्येवं विषयकः प्रश्नः । गौतम ! भागदेशेन जघन्येन भवद्वयपर्यन्तम् उत्कृष्टतोऽष्ट भपग्रहणपर्यन्तं सेवेत गमनागमने च कुर्यादिति भवादेशान्त उत्तरम् । कियस्पर्यन्तं प्रथमो गमोऽत्र वक्तव्यस्तत्राह-'जा' इत्यादि, 'जाव' यावत् 'कालादेसेणं, इत्येवं रूपं सूत्रमायाति तावर प्रथमो गमो विज्ञेय इति । तदेवाह'कालादेसेणं' इत्यादि, 'कालादेसेणं जहन्नेणं सागरोवमं अंतोमुत्तमभडियं' है जैसे वे जीव एक समय में कितने उत्पन्न होते हैं ? इस प्रकार के परिमाण द्वार से लेकर भवादेशद्वार तक प्रथम गम के वक्त. व्यतानुसार ही कथन करना चाहिये जैसे वही संज्ञी पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीव जब अपनी पर्याय से मरकर नारक हो जाता है और फिर वहाँ से निकल कर पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक हो जाता है, तो इस क्रम से वह जीव कितने काल तक तिर्यग्गति और नरकगति का सेवन करता है और कितने कालतक इस प्रकार गमनागमन करता रहता है ? तो इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! भव की अपेक्षा से वह जघन्य रूप में दो भवों को ग्रहण करने तक और उत्कृष्ट से आठ भवों को ग्रहण करने तक उस गति का सेवन करता रहता है और गमनागमन करता रहता है, और 'कालादेसेण काल की अपेक्षा 'जह न्नेणं सागरोयमं अंतोमुहुत्तमाहियं उक्कोसेणं चत्तारि सागरोवमाई જેમકેતે એક સમયમાં કેટલા ઉત્પન્ન થાય છે ? આ પ્રકારના પરિ. માણ દ્વારથી લઈને ભવ દેશ દ્વાર સુધી પહેલા ગમકમાં કહ્યા પ્રમાણે જ કથન કરવું. જેમકે તે સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિવાળા જીવ જયારે પિતાની પર્યાયથી મરીને નારક થઈ જાય છે. અને પાડે ત્યાંથી નીકળીને પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિ થાય છે. તો આ કમથી તે જીવ કેટલા કાળ સુધી તિર્યંચ ગતિ અને નરક ગતિનું સેવન કરે છે ? અને કેટલા કાળ સુધી આ રીતે ગમનાગમન–અવર જવર કરતે રહે છે. આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-હે ગૌતમ ! ભવની અપેક્ષાએ જઘન્ય રૂપથી તે બે ભાવને ગ્રહણ કરતાં સુધી અને ઉત્કૃષ્ટથી આઠ ભલેને ગ્રહણ કરતાં સુધી તે ગતિનું સેવન કરતા રહે છે. मन गमनागमन-म१२ ११२ ४२ता हे छे. भर 'कालादेसे" नी मर. साथी 'जहन्नेणं सागरावमं अंतोमुत्तमन्भहिये उक्कोसेणं चत्तारि सागरावमा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૪
