________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२० उ. ५ ०९ अनन्तप्रदेशिके सप्ताष्टस्पर्शगत मङ्गनि० ८८९ लघुको देशाः शीताः देशा उष्णाः देशाः स्निग्धाः देशा रूक्षाः ४ । एवं क्रमेण गुरुके बहुत्वं लघुके एकत्वं प्रयुज्य शीते उष्णे च परिवृत्या एकत्वं बहुत्वं च प्रयुज्य स्निग्धरूक्षयोरेकत्वानेकत्वाभ्यामपि षोडशभङ्गाः पर्यवसिताः ॥
देशाः गुरुकाः, देशो लघुको, देशाः शीतः, देशा उष्णाः, देशाः स्निग्धाः, देशाः रूक्षाः ४' यह इसका चौथा भंग है, इस क्रम से गुरु, स्पर्श में बहुवचन और लघुस्पर्श में एकवचन करके तथा शीत और उष्ण स्पर्श में परिवृत्ति से एक और बहुत्व का प्रयोग करके एवं स्निग्ध और रूक्षस्पर्श में भी एकत्व और बहुत्व का प्रयोग करके इन १६ भंगों को बनाया गया है तात्पर्य ऐसा है-प्रथम चतुर्भङ्गी के प्रथम भंग के द्वितीय पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ है एवं शेषपदों में एकवचन प्रयुक्त हुआ है, द्वितीय भंग में द्वितीयपद में और सातवें पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ है और शेष पांच पदों में एकवचन प्रयुक्त हुआ है। तृतीय भंग में द्वितीयाद में एवं छट्ठे पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ है, शेष पांच पदों में एकवचन प्रयुक्त हुआ है। चतुर्थ भङ्ग में द्वितीयपद में एवं छठे और सातवें पद में बहुवचन प्रयुक्त हुआ
પેાતાના સર્વાશથી તે કશ અનેક દેશોમાં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ અનેક દેશેમાં શીત અનેક દેશે!માં ઉષ્ણુ અનેક દેશેમાં સ્નિગ્ધ અને એકદેશમાં રૂક્ષ પશ વાળા હાય છે. આ ભંગના ખીજા ચેાથા પાંચમાં અને છઠ્ઠા પદ્મમાં બહુવચનના પ્રત્યેાગ કર્યાં છે અને બાકીના પટ્ટામાં એકવચનના પ્રયાગ કર્યાં છે એ રીતે આ ચાથી अतुल जीनो त्रीले लंग छे उ अथवा ते 'सर्व': कर्कशः देशाः गुरुकाः देशो लघुको देशाः शीताः देशा उष्णाः देशाः स्निग्धः देशाः रूक्षाः४' पोताना सर्वाશથી કર્કશ અનેક દેશે!માં ગુરૂ એકદેશમાં લઘુ અનેક દેશોમાં શીત અનેક દેશામાં ઉષ્ણુ અનેક દેશેામાં સ્નિગ્ધ અને અનેક દેશેામાં વૃક્ષ પશવાળા હાય છે. આ ભંગના બીજા ચેાથા પાંચમાં છઠ્ઠા અને સાતમાં પદમાં બહુવચન અને ખાદીતા પહેલા અને ત્રીજા પદમાં એકવચનના પ્રત્યેાગ કરીને આ ચેાથેા ભંગ કહેવામાં આવ્યે છે. એ રીતે આ ચેાથી ચતુભંગીના ચેાથેા ભંગ છે. ચેાથી ચતુભ'ગી પુરી થઇ. ૪ આ ક્રમથી ગુરૂપદમાં બહુવચન અને લઘુપદમાં એકવચનને પ્રયાગ કરીને તથા શીત અને ઉષ્ણ સ્પર્શમાં ફેરફાર કરીને એકપણા અને બહુપણાના પ્રયાગ કરીને તેમજ સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ પદમાં પણ એકવચન અને બહુવચનના પ્રયાગ કરીને ૧૬
भ० ११२
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
