________________
८६२
भगवतीसूत्रे एवं यावत् सर्वः कर्कशः सर्वो गुरुकः देशाः शीताः देशा उष्माः देशाः स्निग्धाः देशा रूक्षा इति षोडशो भङ्गा १ । 'एए सोलस भंगा' एते पोडश भङ्गा भवन्ति षट्स्पर्शे । 'सव्वे कक्खडे सम्वे लहुए देसे सीए देसे उसिणे देसे निद्धे देसे लुक्खे' सर्वः कर्क शः सौ लघुको देशः शीतो देश उष्णो देशः स्निग्धो देशो रूक्षः, 'एत्थ वि सोलस भंगा' आपि षोडश भङ्गाः, यथा गुरुक घटिते शीतोष्ण स्निग्ध क्षादौ एकत्वाने कत्वाभ्यां षोडश भङ्गाः परिपाट्यादर्शितास्तथैव लघुकघटिते शीतोष्णस्निग्धरूनादौ एकत्वाने त्याभ्यां पोडश भङ्गाः करणीया इति कर्कश' सर्वांश में गुरु, अनेक देशों में शीत, अनेक देशों में उष्ण
और अनेक देशों में रूक्ष स्पर्शवाला हो सकता है १६ यह १६वां भंग है । 'एए सोलसभंगा' इस प्रकार से षट् स्पर्श में ये १६ भंग होते हैं । 'सब्वे कक्खडे, सव्वे लहुए, देसे सीए, देसे उसिणे, देसे निद्धे, देसे लुक्खे' ये १६ भंग गुरु के स्थान में लघुपद रखकर बनते हैं-जैसे वह सर्वांश में कर्कश, सर्वाश में लघु एकदेश में शीत, एकदेश में उष्ण, एक देश में स्निग्ध, और एकदेश में रूक्ष स्पर्शथाला हो सकता है १ इस प्रकार के कथन में भी १६ भंग होते हैं, जिस प्रकार से गुरु पदयुक्त शीत, उष्ण, स्निग्ध, रूक्ष आदि में एकत्व
और अनेकत्व को लेकरके क्रमानुसार १६ भंग प्रकट किये गये हैं उसी प्रकार से लघु पदयुक्त शीत उग, स्निग्ध, रूक्ष आदि मे एकत्य और अनेकत्व को लेकर १६ भंग करना चाहिये।
કર્કશ સ્પર્શવાળે સર્વા શથી ગુરૂ પર્શવાળો અનેક દેશમાં ઠંડા સ્પર્શવાળે અનેક દેશમાં ઉષ્ણુ સંપર્શવાળો અનેક દેશમાં સ્તિષ્પ સ્પર્શવાળે અને सन शामा ३क्ष २५शवाणा डाय छे. १६ मा से.मे छे. 'एए सोलसभंगा' मा शत भा छ २५शना योगथी से सजे थाय छे. 'सम्वे कक्खडे, सव्वे लहुए, देसे सीए देसे उसिणे देसे निद्धे देसे लुक्खे १६' मा રીતના ૧૬ સોળ ભ ગ ગુરૂ પદને સ્થાને લઘુ પર રાખીને બને છે. જેમકે સવ શથી તે કર્કશ સર્વાશથી લઘુ એકદેશમાં શીત એક દેશમાં ઉષ્ય એક દેશમાં સ્નિગ્ધ અને એક દેશમાં રૂક્ષ સ્પર્શવાળો હોય છે. ૧ આ રીતના કથન પ્રમાણેના પણ ૧૬ સેળ ભંગ થાય છે. જે રીતે ગુરૂ પદ સાથે શીત ઉષ્ણુ, તિગ્ધ, રૂક્ષ વિગેરેમાં એકપણ અને અનેકપ યાને લઈને ક્રમ પ્રમાણે ૧૬ સેળ ભંગ બતાવ્યા છે. તેજ રીતે લઘુ પદની સાથે શીત, ઉષ્ણુ સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ વિગેરે પદમાં એકવ અને અનેકત્વને લઇને ૧૬ ભેગા કરી લેવા.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
