________________
६१८
भगवतीसूत्रे
रसेऽपि संयोगप्रकाराः स्वयमेवोहनीयाः ॥ ' जइ दुफा से जहेब परमाणुपोग्गले ४' यदि द्विस्पर्शो यथैव परमाणुपुद्गलः चतुःप्रदेशस्कन्धे स्पर्शद्वयवत्वे परमावदेव भङ्गव्यवस्था ज्ञातव्या तथाहि स्यात् शीतश्च स्निग्धश्व १, स्यात् शीतश्च
चाहिये इसी प्रकार से कटुक अम्ल मधुर इनके भी ४ भंग इनकी एकता और अनेकता में बना लेना चाहिए तथा कषाय अम्ल मधुर इनके भी युक्त करके इनकी एकता एवं अनेकता में ४ भंग बना लेना चाहिए इस प्रकार से ये त्रिक संयोगी भंग १० हो जाते हैं अब इन १० भंगों में से एक २ भंग के ४-४ भेद और हो जाने से कुल भंग संख्या दश त्रिक संयोगों की ४० हो जाती है इसी प्रकार चतुष्क संयोग में वर्ण के जैसे ही रस में भी संयोग प्रकार अपने आप समझ लेना चाहिये। 'जइ दुफा से जहेब परमाणुपोग्गले' यहां तक वर्ण गंध एवं रस विषयक अंगों को चतुष्कप्रदेशिक स्कंध में प्रकट करके अब सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा उसमें स्पर्शो को प्रकट करने के लिये यह सूत्र कहा है- इसमें यह प्रकट किया गया है कि यदि वह चतुःप्रदेशिक दो स्पर्शो वाला होता है तो इस विषय में जैसा कथन परमाणु पुहल के विषय में किया जा चुका है वैसे ही यहां पर भी कर लेना चाहिये अर्थात् जैसी भंग व्यवस्था वहां परमाणु में कही गई है वैसी ही
એજ રીતે કડવા, ખાટા અને મીઠા રસના એકપણા અને અનેકપણામાં ૪ ભગા સમજવા. તથા કષાય, ખાટા અને મીઠા રસને ચાજીને તેની એકતા અને અનેકતામાં ૪ ચાર ભંગેા સમજવા. એ રીતે આ ત્રિક સચાગી ૧૦ દસ ભગા કહ્યા છે. હવે આ દસમાંથી એક એક ભંગના ૪-૪ ભેઢા ખીજા થતા હેાવાથી દશ ત્રણ સ્ચેાગીના કુલ ૪૦ ચાળીસ ભંગા થાય છે. એજ રીતે ચાર સચેાગી કંધમાં પણ વર્ણમાં કહેલ પ્રકાશ પ્રમાણે રસમાં પશુ ચેાજના પ્રકારે પ્રમાણે રસમાં પણ પેાતાની જાતે समल सेवा. जइ दुफासे जहेव परमाणुपोग्गले' मा सूत्रपाठ सुधी વણુ, ગંધ, અને રસના સમધી ભગેાને ચાર પ્રદેશવાળા સ્કધમાં બતાવીને હવે સૂત્રકારે આ સૂત્રથી તેમાં સ્પશે† બતાવવા માટે આ સૂત્ર કહ્યું છે. આ સૂત્રથી એ ખતાવ્યુ છે કેજો તે ચાર પ્રદેશી સ્મુધ એ સ્પર્શીવાળો હાય તા પરમાણુ પુદ્ગલના ૫ના વિષયમાં જેવી રીતનુ' કથન કર્યુ છે, તેજ રીતે અહિયાં પણુ કથન સમજી લેવું અર્થાત્ પરમાણુના વિષયમાં સ્પર્ધાને લઇને જે પ્રમાણે ભંગ વ્યવસ્થા કહી છે તેજ પ્રમાણે અહિયાં પણ સમજવું,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
