________________
,
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०१८ ३०५ सू०१ भास्वरजीवविशेषदेवानां निरूपणम् ३९ समानत्वेऽपि बैलक्षण्यं भवति । १ कारणाभावनैयत्यं कार्याभावे व्यवस्थितम् । अतोऽत्र कारणाभावात् कार्याभावोsपि दृश्यताम् इति । 'दो भंते! नागकुमारा देवा एगंसि नागकुमारावासंसि ० ' द्वौ भदन्त ! नागकुमारौ एकस्मिन् नागकुमारा वासे भदन्त ! द्वौ नागकुमारदेवौ एकस्मिन्नेव नागकुमारावासे समुत्पनी तत्रैकः प्रासादीयो दर्शनीयो अपरः नो दर्शनीयो नोऽभिरूपो नो प्रतिरूपश्च तत्कथमे तत् एवं भवतीति नागकुमारदेवविषयेऽपि वैषम्यं किं निमित्तमिति गौतमस्य मनः । भगवानाह - ' एवं ' इत्यादि । ' एवं चेत्र' एवमेव असुरकुमारवदेव हे
,
गुणों से युक्त होते हैं और जा ऐसे नहीं होते हैं वे प्रासादीयादि गुणों से युक्त नहीं होते अतः असुरकुमारत्व जाश्यपेक्षया दोनों में समानता होने पर भी पूर्वोक्तकारणों से वैलक्षण्य है । इस प्रकार कारणाभाव अपने कार्य के अभाव का द्योतक होता ही है ।
अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं- 'दो भते ! नागकुमारा देवा एसि नागकुमारावासंसि ०' हे भदन्त ! दो नागकुमारदेव एक ही नागकुमारावास में समुत्पन्न हुए हों इनमें एक प्रासादीय, दर्शनीय अभिरूप और प्रतिरूप हो, दूसरा न प्रासादीय हो, न दर्शनीय हो, न अभिरूप हो और न प्रतिरूप हो तो ऐसी विषमता वहां क्या हो सकती है ? उत्तर में प्रभुने कहा हाँ हो सकती है इसका कारण क्या है ? तो प्रभु कहते हैं । 'एवं चेव' असुरकुमार के जैसे કારણથી પ્રસન્નતા ઉપજાવનાર વિગેરે છેૢાવાળા હાય છે. અને જે તે પ્રમાણે અલંકાર વિગેરે વાળા નથી તે પ્રસન્નતા વિ. ઉપજાવી શકતા નથી. જેથી અસુરકુમાર જાતિપણાથી અન્ને સમાન હેાવા છતાં પણ પૂર્વોક્ત કારણેાથી વિલક્ષણતા થાય છે. તે રીતે કારણના અભાવ પાતાના કાર્યના અભાવને પ્રકાશક હાય છે.
श्रीथी गौतमस्वाभी अलुने मे पूछे छे छे - "दो भंते ! नागकुमारा देवा एगंसि नागकुमारावासंसि ०" डे लगवन् मे नागड्डुभार हेव भे ४ નાગકુમારાવાસમાં ઉત્પન્ન થયા હોય તે પૈકી એક નાગકુમાર દેવ, પ્રાસાદીય, દર્શનીય, અભિરૂપ અને પ્રતિરૂપ હોય છે. અને ખીજાં પ્રસન્નતા ઉપજાવનારા હાતા નથી. સુંદર દેખાવવાળા હાતા નથી, અભિરૂપ હોતા નથી. અને પ્રસન્નતા ઉપજાવનાર પણ હાતા નથી તેા તેઓમાં વૈષમ્ય શુ' સ'ભવે છે ? તેના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-હા ગૌતમ તેમ ખની શકે છે. તેમ થવાનું કારણ શું છે ? તેમ ગૌતમ સ્વામીએ પૂછવાથી પ્રભુએ ઉત્તર આપ્યા — डे गौतम ! " एवं चेव" असुरकुभारानी भाइ४ नागईभारी पशु मे प्रारना
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૩
