________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १६ उ० ८ सू० १ लोकस्वरुनिरूपणम्
वक्तव्याः किन्तु अत्र प्रदेशाः सर्वेषामनिन्द्रियपर्यन्तानाम् आदिमविरहिताः कार्याः । आदिमो भङ्गः एकवचनान्तप्रदेशोपेतः, तथा - ' अहवा एर्गिदियपएसाय इंदियरस य परसे' अयमादिमो भट्टो न ग्राह्यः प्रदेशानामधश्वरमान्तेऽपि बहुत्वात् । शेषभङ्ग द्वयं ग्राह्यम्, तद् यथा - ' अहवा एर्गिदियपरसाय बेईदियस्स परसा १, अहवा एनिंदिय परसाय बेइदियाग य परसा २' अथवा एकेन्द्रिय प्रदेशाश्च द्वीन्द्रियस्य च प्रदेशाः १ अथवा एकेन्द्रियपदेशाः द्वीन्द्रियाणां च प्रदेशाः २ इति । अनेनैव प्रकारेण त्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियपञ्चेन्द्रियानिन्द्रियाणां प्रदेशविषये भङ्गा वक्तव्याः केवलम् एकेन्द्रियमदेशाः द्वीन्द्रियस्य च प्रदेशाः, अयं प्रथमो भङ्गो न भवतीतिभावः । 'अजीवा जहेव उवरिल्ले चरिमंते तहेब' अजीवा यथैवातिने चरमान्ते कथितास्तथैव इहापि बोध्याः उपरितनचरपर प्रदेश सब के अनिन्द्रिय पर्यन्त जीवों के आदिम भंग से रहित कहना चाहिये, एकवचनान्त प्रदेश वाला आदिम भंग है। तथा व 'अहवा एगिदियपएसा य बेइ दियस्स य परसे' यह आदिम भंग है । सो यह भंग यहां नहीं लेना चाहिये। क्योंकि प्रदेशों की बहुतता अधश्वरमान्त में भी है । अवशिष्ट दो भंग ही लेना चाहिये। जो इस प्रकार से है - ' अहवा एगिंदिया एसाय, बेइंदियरस पएसा १, अहवा एगिंदिप साय. बेहंदियाण य पएसा' इसी प्रकार से तेइन्द्रिय, चौहन्द्रिय पञ्चेन्द्रिय और अनिन्द्रियों के प्रदेश सम्बन्ध में भंग कह लेना चाहिये । केवल यहां पर 'एकेन्द्रियप्रदेशाः द्वीन्द्रियस्य च प्रदेशाः ' यह प्रथम भंग नहीं होता है। 'अजीवा जहेव उवरिल्ले चरिमंते तहेव' जिस
२८१
જીવ પ્રદેશને આશ્રિત કરીને કહેવા જોઈએ. પરંતુ અહિયાં પ્રદેશ બધાને– એટલે કે અનિન્દ્રિય પન્તના જીવાને પહેલા ભંગથી રહિત કહેવું જોઇએ એટલે કે એકવચનાન્ત પ્રદેશવાળા જે પહેલે ભાગ છે તે આ બધાને થતા नथी. तथा "अहवा एगिंदियपरसा य बेइंदियरस य परसे" मा पहेले लग છે તે આ ભગ અહિયાં ગ્રહણ કરવા ન જોઇએ કેમકે પ્રદેશેની અધિકતા નીચેના ચરમાન્તમાં પણ છે. બાકીના એ ભગા જ લેવા જોઇએ જે આ प्रमाणे छे. “अहवा एगि दिपएसा य बेइंदियस्स पएसा १," अहवा एगि दिय पसा य, बेइंदियाण य परसा " ४ रीते शु इन्द्रियवाजा, यार इन्द्रियવાળા, પાંચ ઇન્દ્રિયવાળા અને અનિ દ્રિચાના પ્રદેશના સબન્ધમાં ભંગ કહી क्षेत्रा, देवण मडियां " एकेन्द्रियप्रदेशाः द्वीन्द्रियस्य च प्रदेशाः " भी प्रभाना पद्धेचे। लौंग मड्डियां थतो नथी, " अजीवा जहेव उवरिल्ले चरिमंते तत्र " भ० ३६
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૨
