________________
४२०
भगवतीसूत्रे हे भदन्त ! तत केनार्थेन कथं तावत्-एवमुच्यते यत्-जीवाः स्यात् कदा. चित् शाश्वताः वर्तन्ते, स्यात् कदाचित् अशाश्वता वर्तन्ते ? भगवानाह-गोयमा ! दवट्टयाए सासया, भावट्टयाए असासया' हे गौतम ! जीवाः द्रव्यार्थतया जीवद्रव्यत्वेन शाश्वताः नित्या वर्तन्ते, भावार्थतया औदयादिकभावेन नैरयिकादिपर्यायत्वेन अशाश्वता अनित्या वर्तन्ते । अन्ते उपसंहरन्नाह-'से तेणद्वेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ-जाव सिय असासया' हे गौतम ! तत् तेनार्थेन एवम् प्रकारेण उच्यते यत्-यावत्-जीवाः स्यात् कदाचित् शाश्वताः स्यात् कदाचित् अशाश्वता अनित्या भवन्ति, द्रव्यार्थिकनयेन नित्याः, पर्यायार्थिकनयेन अनित्या इति भावः। गौतमः पृच्छति-'नेरइया णं भंते ! किं सासया, असासया ? हे भदन्त ! नैरयिका खल कि शाश्वताः सन्ति, सिय सासया सिय असासया' हे भदन्त ! ऐसा आप किस कारण से कहते हैं कि जीव कथंचित् शाश्वत हैं और कथंचित् अशाश्वत हैं ? इसके उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं कि-'दव्वट्टयाए सासया, भावट्ठयाए असासया' जीव द्रव्यार्थता से- जीव द्रव्यत्व को अपेक्षा से नित्य हैं तथा औदयिक भाव रूप जो नैरयिक आदि पर्याय हैं उनकी अपेक्षा से अनित्य हैं। अतः 'से तेणेद्रणं गोयमा! एवं बुच्चइ जाव सिय सासया' हे गौतम ! मैने ऐसा कहा है कि जीव कथंचित् शाश्वत है और कथंचित् अशाश्वत है-द्रव्यार्थिक नय की अपेक्षा से वे शाश्वत् हैं और पर्यायार्थिकनय की अपेक्षा से वे शाश्वत नहीं है-अनित्य हैं। अब गौतम प्रभु से ऐसा पूछते हैं कि-'नेरइयाणं भंते ! कि सासया असासया' हे भदन्त ! नारकजीव હે ભદન્ત! આપ શા કારણે એવું કહે છે કે એક દૃષ્ટિએ વિચારવામાં આવે તે જીવ નિત્ય છે, અને બીજી દ્રષ્ટિએ વિચારવામાં આવે તે જીવ અનિત્ય છે.
तेने। उत्तर भा५तi महावीर प्रभु ४ छे है- 'दबट्टपाए सासया, भावट्टयाए असासया?' गौतम! द्रव्यत्वनी मपेक्षा ७३ नित्य हाय छ, ५५ ઔયિક ભાવરૂપ જે નરયિક આદિ પર્યાય છે તેની અપેક્ષાએ જીવ અનિત્ય હોય છે. 'से तेणट्रेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ जाव सिय सासया' गौतम! ते ॥२॥ મેં એવું કહ્યું છે કે જીવ કયારેક શાશ્વત (નિત્ય) હોય છે અને કયારેક અશાશ્વત (અનિત્ય) હોય છે. જેને દ્રવ્યાર્થિક નયની અપેક્ષાએ શાશ્વત કહ્યા છે અને પર્યાયાર્થિક નયની અપેક્ષાએ અશાશ્વત કહ્યા છે.
गौतम २वाभीना प्रश्न- 'नेरइयाणं भंते ! किं सासया असासया ? 3 महन्त! न१२४ ०३। शुशाश्वत (नित्य) छ, अशाश्वत (अनित्य) छ?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
